Nga ky libër po jap shumicën e vargjeve të tij, esetë, pak nga ditari i udhëtimeve në Shqipëri dhe shkrimet historike. Disa nga vjershat janë të shtrira horizontalisht, (janë ato që janë shtuar tani më mbrapa), për shkak se në pozicionin e tyre origjinal, atë vertikal, hapeshin këtu shumë dhe zinin mjaft vend. Lexim të këndshëm!

PA TITULL

Vargje: 1985 – 2005

Disa esse, përshkrime udhëtimi dhe shkrime historike

Dy fjalë

Duke e marrë vjershën dhe poezinë të ndarë në dy subjekte, por njëkohësisht duke mos e ditur tamam kufirin e tyre ndarës, vendosa të mos i grupoj vargjet e mia në njërin apo tjetrin grup.

Vjersha për mua përfaqson vargun ashtu siç edhe një trompetë e vjetër melodinë; ndërsa poezia është si panflutja për këtë të fundit. Kështu vargjet e këtij libri e fillojnë melodinë me zë të ashpër trompete të dëmtuar nga trahalli e kohës, për të vazhduar më tej me një ton më të ëmbël.

Për të mos e ulur edhe më nivelin mesatar të tyre, kam lënë jashtë vjersha të hershme të para 1985-ës, Gjithashtu një vjershë të gjatë (’85) për xhaxhin dhe një të shkurtër (’89) për të shoqen Nexhmijen, që fillonin si bejte dhe kishin përsëritje me veten dhe të tjerat. Këtë fat pësuan edhe disa vjersha të mëvonshme jo-politike, por me nivel të ulët. Strofat gjermanisht u lanë të gjitha jashtë, sepse kanë mangësi gramatikore. Kanë ngelur jashtë patjetër edhe vargje të fshehura midis fletëve të ngatërruara andej-këndej.

Duke patur parasysh edhe fjalët e një miku librashitës në Tiranë, se poezia nuk lexohet fare sot, mund të rri i qetë se edhe këto të botuarat do të kenë fatin e atyre të hequrave. Por të paktën disa nga vargjet e hershme politike të kohrave që na detyruan ta nxjerrim atë të ashpër, jo melodioz dhe larg nivelit të mirfilltë të poezisë, lexoheshin në atë kohë ndër shumë njerëz. Nuk mburrem po të them, se në veçanti ato tre strofat për Simonin, nga fund ii vjershës “Olimpi n’ Revistë”, pëlqeheshin shumë tek i recitoja ndër dhjetra njerëz të njohur e të panjohur, biles ka patur raste kur ndër dëgjuesit ishin edhe punonjës të ministrisë së brendëshme, të cilët gajaseshin, apo bënin sikur gajaseshin, kur i dëgjonin, -në këtë kohë po e merrte ferra uratën, siç i thonë, dhe nuk ekzistonte më ajo frikë si vite më parë.

Përsa i përket vargjeve duhet ta sqaroj lexuesin, se jo mbas çdo vargu është krejtësisht jeta personale e autorit. Për çdo subjekt që një autor shkruan, nuk është e nevojshme ti provojë të gjitha në kurriz të tij, ashtu siç nuk mund të ketë fatin ti gëzojë të gjitha ato çka personazhet e tij i gëzojnë. Por, pa provuar dhimbjen e tjetrit, apo pa ndier gëzimin e tij, nuk mund të shkruash. Të paktën në këtë pikë jam i sinqert.

Gjithashtu nuk më vjen turp, nëse mes vargjeve është edhe jeta perosnale e autorit. E them këtë se sot jeta është bërë shumë materialiste dhe gëzimi shpirtëror për tu tallur.

Tani, për sa i përket strofave të mia do të ishte e tepërt për të dhënë sqarime më tej, se sa ato flasin vetë. Por shkurt doja të thoja, se ato para korrikut të ’90-ës janë krijuar në Shqipëri, ato të pasmet në Gjermani, dhe ato të shkurt-mars 2005-ës përsëri në Shqipëri. Renditja në libër është bërë thuajse sipas datës së krijimit, çka ka ndikuar jo për mirë në nivelin artistik të tij.

Përsa i përket opinionit tim mbi dy shkrimtarët kryesorë të kohës së atëhershme, D.A. dhe I.K., ky opinion nuk është aq bardh e zi sa ç’duket këtu; është më i ngrohtë.

Edhe vjersha më e gjatë këtu, “Shpërthim ngujesash”, ka devijuar nga kriteret e fillimit; ajo duhet ta mbërthente më mirë njeriun, mirpo eci vetë më shpejt se dëshira ime.

Nejse, besoj se projektet e tjera: një libër me tregime, një libër guzhine, shkrime historike, -nuk po vazhdoj më se ia kaluam edhe kadetit Bigler të Jarosllev Hashekut tek Ushtari i mirë Shvejk-, me aq sa do na lejojë koha dhe xhepi, do kenë më tepër kolor dhe krijimtari. Për këtë ju siguroj. Por të heqim qafe këto një herë, pa të tjerat i rregullojm.

Së fundi, futëm këtu edhe pak përshtypje udhëtimi, si dhe pak histori për ta trashur librin. Dhe sqaroj, se në rregullat e gramatikës jam disi tolerant, ndaj kam devijuar pak nga ’to. (Mashtrues që s’e njeh mire gramatikën!)

Lexim të këndshëm!

…………………………..

Olimpi n’ revistë

Olimp’n e lart, mbushun plot
n’satirë, hyjni e Zota,
qysh sot do nis me ua tregu,
k’ta prej t’ cilëve mbahet bota.

N’krye, drit-lumi vezullon,
hije bën, me dritë t’verbon,
thonë : t’mirët i mbretënon,
ndërsa t’ligjt i shkarpëlon.

Enver e quajnë, Dritë i thonë,
at’ kush e don, ai e lumnon,
por sakëm se e kundërshton,
rrezja e tij të përvëlon.

Kërkënd Enveri nuk mëshiron,
n’se fjalët e tija nuk pranon,
qetësia, na thotë, mbretëron,
veç tek ai që atë ndëgjon.

Pas tij vjen kuçedra,
n’sa botën skllavëron,
ka lidhë veten e saja,
me botën q’e rrethon.

Nexhmie e quajnë, panterë i thonë,
bashkshorte ’ Enverit, n’Olimp jeton,
gjith’ jetën gënjeshtra popullit i tregon,
veç e vetëdijshme se askush e beson.

Si gjithë Zotat, miletin shum’ frikë e ka,/ ndaj n’udhëtime veç qiellit shkon,/ me gardën e saj prapa gjithmon,/ e siguruar kështu, jetën kalon.

Pas tyre tre birbo të rritur,/ Satirë duket se janë,/ Sokol, Ilir, Pranverë,/ gëzojn jetën pa babanë.

Drejtora, inxhinierë, arkitektë,/ për t’lartin Olimp punojnë,/ derisa dhe vetë aty janë,/ jetën më shumë do ta gëzojnë.

O burra plazhi i Kalifornisë,/ për çdo vit i thërret,/ është bërë si i shtëpisë,/ me orgjirat që lirë i shet.

Ja pastaj vjen një hyjni,/ i mënçuri Ramiz disa i thonë,/ por Ramo, Ramo eja ti,/ gjithë populli i këndon.

Hajde Ramo nga shoqëria/ i kërkojnë njerëzit demokracinë,/ mos kij frikë nga Nexhmia,/ mjaft më me skllavërinë.

Por ky Ramo gjë s’po bën,/ fjalë të bukura, gur në trastë,/ veç ngre çmimet ul standartin,/ llum nga brënda, bukur nga jashtë.

Mbas këtij për nga rëndësia,/ në Olimp na vjen një Foto,/ si dhe i pari e mban veten,/ demokrat … sa për një lloto.

Jo shumë or bullafiq,/ e dimë sa të vlen lëkura,/ ndryshon pak vërtet nga të tjerët,/ por posi ata, prapa të vjen shpura.

Pra je dinak, gjysëmbudall, hyjni,/ por po si të tjerët e shet Shqipërinë,/ për k’të vete gjer në Gjermani,/ të kesh dhe rehatin bashkë me sigurinë.

Pas këtij bufi, zyrtarisht,/ vjen një Rita, vjen një mumje,/ në Olimp si të jetë,/ dhe t’mos jetë, s’ka hiç humbje.

Është prototip i çdo figure,/ që s’ka zë veç dorën ngreh,/ sipas fjalës së të parit,/ përveç të cilit asnjë nuk njeh.

Është ujë i ndenjur, bajgë e kërmë,/ kërkush s’e do por vlen një votë,/ ndaj çdo i parë pranë e mban,/ gjoja të drejtoj dhe ai k’të botë.

Që t’mos largohemi, një shok’n e tij,/ po e paraqesim dhe atë si hyjni,/ Manush i thonë një derbeder,/ si edhe Rita, karrierizmin tjerr.

Një farë pune duket sikur bën,/ për arsim-kulturën na interesohet,/ por mbi të gjitha për shpirt ka,/ pozitën me të cilën dashurohet.

Binomi Rita-Manush,/ ka hyrë në histori,/ si ujët që fle,/ por me përgjegjësi.

Për punët e tija e të miletit,/ Olimpi na ka caktuar një hyjni,/ u quajnë Adil Bullafiqi,/ sa s’përngjan me asnjeri.

Se njerëzit janë si shkopinj,/ ndërsa ai si një fuçi vere,/ faqet me gjith’ gushën bashkë,/ nuk i ndahen prej asnjëhere.

Ky farë shkurtabiqi na drejton,/ s’përton të zbrezë dhe në çdo dyqan,/ kujton se fajin për mosrealizime,/ e kanë njerëzit anembanë.

Pas këtij, me ndonjë t’vogël përjashtim,/ na vjen turma e hyjnive mbarë,/ prej tyre njërin po veçojmë,/ që gjith’ ditën pëllet si gomar.

Është ky Hekurani,/ lindur në vendin e gomerëve,/ i pa mëndi i Olimpit,/ frika e të tjerëve.

S’di të lidhë dy fjalë kërriçi,/ por të tjerët i lidh mirë,/ kush kundërshton zotat,/ prej tij s’ka hiç mëshirë.

Pas tij, Hajredinin po vëmë,/ çelik është, dru apo letër?/ Zë s’lëshon, asgjë na thotë,/ s’përngjan me asnjë hyjni tjetër.

Rri si i sëmurë, si i veremosur,/ ç’punë bën dreqi e din,/ fol bre një fjalë ta dëgjojmë zënë,/ ku e kalon ditën, natën ku rrin !

Dim’ që metarlugjia të ngriti në rè,/ aty në Olimp ku me zotat je,/ ashtu të bymosur, pa nxjerrë hiç zë,/ ashtu të tymosur, o kokë gdhë !

Bashkë me këtë, industria,/ ngriti dhe një kokë tjetër,/ vjen poshtë nga njerëzia,/ nuk është hyjni i vjetër.

Besnik e quajnë, atje lart punon,/ është ca simpatik, femrat të thonë,/ por mbi të gjitha, o milet hajvan,/ ësht’ për byth’n e tij e jo për ata që s’kan.

Një ditë Adilin mund të zëvëndësojë,/ e ndoshta do të lodhet edhe më shumë,/ aq sa çdo përrua mund të bëhet lumë,/ por për ju më shumë, kurrë s’do mendojë.

Tjetër pretendent për fron’ e Adilit,/ është shoku Llambi, hyjni i zoti,/ për punë borgjezi dhe industrie,/ me mëndjn e tia është më i forti.

Shumë robtohet i shkreti,/ ka zell për më lart,/ por puna e tepruar,/ kurrë s’i ka sjell fat.

Të shohim ç’do bëjë,/ ç’bluan në mëndje,/ a do vështrojë poshtë,/ siç lart shikon me ëndje?

Pas këtij vëmë gorrillën,/ Pali bre i thonë, Pali,/ gjithë mishin na e ha,/ popullin e ka zënë halli.

Jo bre, bëmë shaka,/ punëtor është mavria,/ der’ tash hajvani,/ ka ndrruar tre-katër shpia.

Sekretar atje, sekretar këtu,/ kërkon llogari aty ku drejton,/ e don tregun plot me hudhra, qep, vezë,/ por mbi të gjitha, vet’n e tij shikon.

Një tjetër i ri, gjysëm hyjni,/ ka bërë karrierë me drejtësi,/ me punë të tepërt në qytet’n e tij,/ qe me njerëzit bashkë, interesaxhi.

Mendon vetëm për qytetin ku punon,/ në kundërshtim me interesat e Olimpit,/ por iu hoq pak veshi sa nuk ishte vonë,/ e tash çdo punë s’e merr me nxitim.

Muho i thonë, duket burr’ i zoti,/ thonë se është dhe pak feminist,/ mundet, por për popullin mbetet i mirë,/ derisa për mallrat e tij ësht’ nacionalist.

Harruam të vëmë hyjneshë Lenkën,/ e rreptë duket më tepër se Hera,/ por n’vetvete, -spirale servilizmi,/ dallon truplidhura ndër të tjera.

Kur ish gjallë Drita,/ një gjë bënte mirë,/ ç’thosh ai, thosh dhe kjo,/ sa na u bë e pështirë,

për milet e për kuadro,/ që ua mbledh e u bërtet,/ por tash nuk dim’ më kë është,/ me Ramiz a me Nexh-ibret?.

Pas këtyre vinë Prokop enigmatik,/ Pirro feminist, me Vangjel gjigand,/ Kiço shef i ri, një tufë me hajvanë,/ që kanë në krye Qirjako Mihal.

Lamë për në fund të dashurin tonë,/ Simon e vogël, pisin e zi,/ që plumbin ka hak, litarin meriton,/ për gjithë zullumet në drejtësi.

Se drejtësia është sfera që Simo mbulon,/ Athinanë ka turpëruar, popullin torturon,/ me bandat fashiste që i kryeson,/ me grushtin e hekurt, kudo ku sundon.

Kokën si qen stani, pisi ma ka,/ gjellët me të mira, ndyrësira i ha,/ plëndësin me mut mbushur e mba,/ ky mut i tërë, ky maskara.

Ky është Olimpi i përtërirë,/ dhjetra të tjerë me fshesë janë fshirë,/ ndonëse punëtorë edhe të zotë,/ hyjni si këta qenë në këtë botë.

Për të tjerë që kanë vdekur,/ edhe të vegjël që akoma rrojnë,/ poeti s’ka nge tash për ti ndjekur,/ ndonëse si satirë n’Olimp banojnë.

1+2. 6. 1989

Kangë ngjallimit

Unë, poeti i ri,/ ulem në tryezën e poezisë,/ të hedh një varg në letër,/ ti këndoj me shpirt dashurisë.

Gëzimit, lumturisë,/ njerëzisë ti këndoj,/ t’më lind frymëzimi,/ muzën po kërkoj.

Kërkoj dhe s’e gjej,/ në varr thonë e kan’ futur,/ at’her’ veç zëmërimi,/ t’këndoj ka për të mujtur.

Se zemërimi, urrejtja,/ si dhe gëzimi, dashuria,/ të bëjn’ t’këndosh fort,/ të ndigjojë gjith’ njerzia.

O bot’ e ndyt,/ o njerëz t’lig,/ o frymë të vdekuna,/ o shpirtna t’fik,

a ngjalloni ndopak,/ a shpres keni humb,/ a çdo gja rreth jush,/ vërtitet për n’atë lum’,

ku ngjallon hij’ e vdekjes,/ ku errësira veç sundon,/ ku dhe bzëmat nuk dëgjohen,/ ku Plutoni veç mbretnon?

Apo hije në k’të tokë,/ bëni hijshëm për merak?../ Hije jeni, vetëm hije,/ le t’ndriçojë dielli flak’.

Kur ju s’ndjeni gëzim’n e jetës,/ kur goditjet keni hak,/ si ndigjohet drithrim i zemrës,/ kur në ‘të nuk ka hiç gjak!?!

Oh, po lëndohi, po turpërohi,/ ndaj poetit kërkoni shpagim,/ «se këndon, tall njerëzinë,/ ngreh pseudo për lirinë.»

Lirinë, thoni, e kemi,/ tash duam vetëm qetësinë,/ s’lejojmë të bërtasësh,/ t’na sjellësh anarshinë.

He, he, … anarshinë!/ Jetën e qetë, lirinë, dashurinë!../ Ku i keni, trupa pa gjak?!/ Po bërtas, ku i keni!?/ Njerëz që doni vetëm skllavërinë!

Qershor 1989

Rini e hershmja

Rini e hershmja,

gaz mbushuna,
e dlira,
ëndrra plot,
si zogu don t’ fluturosh,
qiellin t’ përshkosh,
-n’sa rrugëve vërtitesh kot.

Rini e hershmja,
fytyrë kthjellta,
e pastra
mbushun n’djesi,
don dete t’ kalosh,
male t’ kaptosh,
-n’sa e detyrume je, fizikun me ta mpi.

Rini e hershmja,
m’ e bukura rini,
e sinqerta,
me t’ parën dashuri,
gjithshka don t’ përqafosh,
të puthësh, t’ ledhatosh,
-n’sa paragjykimet ti venë për yzengji.

Rini e hershmja,
mëndje mprehta,
ëngjëllorja,
shkëlqim i gjithësisë,
që don t’ mos mëkatosh,
me mirësi të rrosh,
-n’sa tu i provu je, hallet e njerëzisë.

Rini e hershmja,
e vetmja rini,
fisnikja,
aromë kundërmimi,
që botën don t’ pushtosh,
e përherë të dashurosh,
-n’sa jeta kalon e t’ shtohet hidhërimi.

Korrik 1989

Nënë Shqipëri

Nënë Shqipëri, ngrihesh madhështore,/ simbol kurvërie, n’varreza të dëshmorëve!

Keni kaluar nga pallati i brigadave?/ Shikoni Nënën Shqipëri!/ N’mermer skalitur,/ me dafinë n’dorën ngritur,/ si shqotash dalë, dhimbjesh, brengash, luftash,/ e çlirimesh si t’një gruaje shtatzënë,/ shumë herë e mbarsur,/ e pjellur shumë fëmijë!

Ajo është Nëna Shqipëri,/ me fustanell erërash përpirë,/ shiheni gjymtimin e saj mbrapa më mirë,/ me bythë e shpinë çapluar,/ -gjurmë të një kohe të shkuar-,/ kur, ende si një virgjëreshë,/ luftonte, furitesh, tërbohesh,/ e mbronte të sajët fëmij,/ e kurr s’dorëzohesh kjo e bukura luaneshë.

Kur akoma ish kjo nuse e re,/ i ra në shpatulla një përgjegjësi,/ të ndalte hovin e më t’madhes perandori të Lindjes,/ që diellin donte t’ kaplonte në veri,/ e që digjte çdo gjë, e s’pyeste për fe shenjtorësh,/ që s’donte t’ia dinte për komb arbnorësh,/ me gjysëm hën’ çante përpara,/ e mbillte dasi,/ e mbi të gjitha të fuste një rit, që quhesh: orgji.

Eh, mund të ndalësh çdo luftë,/ e të durosh çdo torturë,/ po kurvërimit si t’ia bësh,/ me lila-rosa, ngjyra plot, mëndjen ta merr,/ me napën e saj të tërë të mbështjell,/ e muzikën magjike që çdo burrë e grua nënshtron,/ siç dhe arbëres së bukur desh mëndjen me ia mpi./ Por, sikur gjenealogji t’ vjetër të mos kish,/ që ti kujtonte doke, fe e zakon,/ kish për tu shtri lakuriq n’shtrat turkut,/ e me ’të do t’kurvëronte.

Por jo, i shpëtoi asaj lajthitje nusja arbërore,/ Veç shpatën shkelësit i tregoi./ «Mbë tà!» furoi për disa vjet,/ se kish zota për mburojë./ Por si çdo gjë që ka mbarim,/ vdekja mori disa jetë,/ ngel shqiponja dykrenore,/ e tërhequr n’strofull t’vet.

E çdo shkelje e duroi,/ me shekuj radhë e goditur,/ por kurr s’u dha,/ s’iu fal të huajit ndër këmb,/ s’e shiti nderin për para./ Ashtu drobitur, me shpirt ndër dhëmb,/ gjysmë e degraduar,/ prapsi çdo lutje e kërcënim,/ çdo fyerje shkelm e lajkatim./ Shqyer, gjakosur ndaj çdo tentative për përdhunim,/ kaluan shekujt me radhë,/ deri sa erdh një ditë,/ disa bij të nënës shpallën mëvetësinë,/ që s’dihet pse jet të shkurtër pat!/ Mos se nëna, me fëmijët e saj,/ edhe doça rriste?/ Apo t’huajt, m’vete s’dojshin me e lan?

Gjithkush prej t’huajve n’qëllim t’vet,/ si n’qëllim t’ma horrit,/ nënën përpiqesh t’shkërdhente,/ e për Të t’ ish mbret,/ tash, që për matanë kish qit nëna/ t’smurën e Bosforit./ E ashtu, herë me përkdheli,/ e herë me përdhunë,/ n’shtrat tyre ta shtrinin kërkonin,/ disa nga veriu, por dhe ata nga jugu,/ i përgjëroheshin se t’mirën i donin.

Duroi nën’ e mjerë,/ s’la kënd n’shal ta fërkonte,/ der’ sa erdh’ një bukurosh prej detit matanë,/ s’ish për lufte horri, veç për kurvëri,/ i shkelte syrin nënës dhe e ledhatonte./ E njihte k’të horr nëna, qysh prej njëzetës,/ ndaj se duroi gjatë, pushkën i tregoi.

Erdh pas tij një tjetër, një bjond i blinduar,/ që veç disiplinë kish për nën e bab,/ i tha nënës shtrihu,/ s’kish kohë, jo për atë punë,/ veç donte t’kalonte, të hidhesh më lart./ Por trupi i nënës, ku duronte vallë,/ që ish sakatosur gjith’ kohrave me radhë?!/ Edhe një herë fora ia bëri këtij dushman,/ der’ sa e përcoll n’kufi për matanë.

U shtri pastaj nëna,/ në shtrat të qetësohej,/ se luftrat mbaruan të dya me radhë,/ por jo, i thanë, tani do rindërtohesh,/ do bëhesh e bukur, tamam si në një përrallë.

E pa nëna bijtë e saj,/ se me një burrë veriu donin ta martonin./ Jo bij, u tha, jam virgjëresh,/ ju kam bërë me frymë shenjtorësh./ E mirë, i thanë, rri e fejuar,/ e pajë të madhe dërguan jashtë,/ por ditë e dasmës nuk erdhi kurrë,/ një zot më t’madh njihnin bijtë e saj.

Na ishte ky një burrë i madh prej Europe në Azi,/ i fut’te krahun nënës pa turp e sedër./ U çudit nëna, tek fëmijët po e tradhëtonin,/ dhe e jepnin si një të mbetur,/ shalët ia hapnin për burrin e ri,/ s’din qysh të bënte, ç’ish ajo punë,/ me një muzhik po e fejonin,/ e pajë të madhe dërgonin andej,/ e merrnin ca hekura, ia plasnin në gji,/ sa nënës i dhimbnin, nuk kish më fuqi.

Ky burri i madh aziatik,/ që nënën po e drobiste,/ kërkoi më vonë për ’Të, paksa të zbukurohej,/ por tash ish vonë për disa fëmij të saj,/ që duart pis i kishin me gjak,/ ndaj prishën fejesën të rrinin rehat.

E gjetën për nënën,/ (në fakt për vete mbështetje kërkonin),/ një motër të madhe tej në Azi,/ që ish e mjerë,/ por s’nguroi ti ndihmonte,/ veç fukarallëkut, kish dhe punën për dhunti.

Por fëmijët e nënës, tashmë dhe kryeneç,/ e qitën më pas jashtë, për sabotim,/ i thanë se nën’n e tyre, më mirë se sa ’ta vetë,/ kërkush s’mund ta ndihmojë,/ s’pret prej kujt shpëtim.

Nuk flit dot nën’ e mjerë,/ se tash kish disa bijë,/ që n’ botë zër’n e tyre ngrinin,/ rrihnin gjoksin me të madhe,/ e britnin, e çirreshin,/ se veç ata në botë nënën e nderonin./ Jo, flit nën’ e mjerë,/ të gjithve ju kam njëlloj,/ jo ju më shumë, e tjerët më pak,/ ndaj n’emër t’tyre e timin mos flisni,/ në t’gjitha që thoni, aspak ju jap hak.

Po kush ta dëgjonte,/ fëmijët e saj bërtisnin fort,/ e lidheshin më shumë,/ e jepnin e merrnin,/ ta shitnin nënën vazhdonin prap./ E sytë i hidhnin për nga perëndimi,/ u ofronin bosave nënën e tyre plak’,/ e bosat pranonin se luante fitimi,/ për çdo plaçk’ të nënës paguanin shumë pak.

Dhe zhveshur kur ngeli trup’ i nënës gjallë,/ i vdiq dhe një fëmijë që me ’të ish tall,/ i vdiq ai, që për t’par’ veten e mbante,/ ai hoxh-dallkauk, që veç hante e shante.

Por fëmij bastardë, nënës s’i munguan,/ ta shitnin vazhduan dhe më me rrëmbim,/ që postet e tyre ti mbanin vazhduan,/ me nderin e nënës t’shit në perëndim.

E t’lyer nënën n’ankand e kanë nxjerrë,/ që si e re t’duket, dhe me çmim të lirë,/ e trupin e huaj, fuqi s’ka nën e mjerë,/ ta nxjerr nga trup i saja,/ nga ai trup i mpirë.

Atë që s’bën dot shekujt,/ dekadat e bënë,/ kurvë nëna u bë, kështu qe e thënë,/ le t’ vijë kush të dojë nga bota e ta shkërdhejë,/ veç fëmijët bastard në krye ti lejë.

Kështu pra, nënë Shqipëri,/ shekujt sfidove,/ ruajte nderin tënd,/ mbi çdo armik triumfove,/ ashtu drobitur, cfilitur,/ prej çdo kujt u nderove,/ e me të tut’ barabar fëmij,/ në vënd tënd mbretërove.

Por tash, … tash por si ajo anija mes dallgësh,/ vërtitesh andej-këndej, karakatinë,/ si ajo kurva,/ s’të lenë të mbytësh,/ sipër të vuash,/ ke çmim të lirë, duron akoma,/ prej teje mund të përfitosh;/ në fund të fundit s’ke një kacidhe,/ -edhe në djall në vafsh-,/ Akeronin të paguash.

Ja pra,/ Nënë Shqipëri, ngrihesh madhështore,/ Simbol kurvërie, n’varreza t’dëshmorve.

Dhjetor 1989

Shkëndija e vogël

Shkëndijzat e vogla në zjarr se ç’po rrinin,/ baba e nëna, kështu i kishin mësuar,/ nga vatra familjare kurrë të mos dilnin,/ në zjarrin bubulak kishin për të jetuar.

Aty ishin të lumtura, me nën’ e me bab’,/ të lidhura mbas zjarrit gjatë mund të jetonin,/ tjetër jetë nuk kish, më tej veç terr e natë,/ një botë e huaj, që s’donin ta provonin.

Vërtet që të lidhura, dhe në robëri,/ rrinin pranë zjarrit pa bujë e shamat,/ por bënin një jetë, ashtu në mizëri,/ pa lodhje, pa brenga, ngrohtë dhe rehat.

Askush kish provuar ç’kish për matanë,/ në qiellin e errët, në terrin e zi,/ edhe ndonjërza që vajtur kish der’ në anë,/ e trembur ish kthyer me t’shpejtë në shtëpi.

Por se nga na dol një shkëndijzë e vogël,/ që syrin s’ta mbushte për ndoj trimëri,/ mes shoqesh kërkoi, misterin të zbulonte,/ e lidhur s’duronte, kërkonte veç liri.

Qeshën shoqet të gjitha me radhë,/ ç’ish kjo punë, drejt vdekjes të shkoje!/ Si mund të ktheheshe, e mundur ish vallë,/ që edhe e lirë të mund të jetoje?!.

Sido që të jetë, u tha shkëndijza,/ nuk rri dot këtu, veç me robëri,/ unë do të filloj, jetën ta jetoj,/ kur t’jem e t’gëzoj veçse në liri.

Dot mëndjen s’ia kthyen të voglës shkëndi,/ e paralajmëruan se menjëherë do të vdiste;/ dhe pritën ç’do t’ndodhte, ashtu në robëri,/ e veç për të çmendurën, çdonjëra fliste.

U ngrit shkëndijza me plot energji,/ qysh aty brënda dogji e prishi,/ s’u kuptua ç’kish, urrejtje a dashuri,/ që bëri tu dridhet të tërave mishi!

E pritën shkëndijzat fundin e saj,/ kufirin kur kaloi për m’atë anë,/ diku rrodhën lotë edhe pak vaj,/ kaq e pat e mjera për shkëndijzën thanë.

Por, … për çudi, shkëndijza s’mbaroi,/ u duk të ndriçonte qiellin pa fund,/ gjithshka rrotull saj me dritë e mbuloi,/ një çudi e tillë s’ish parë kërkund.

Panë shkëndijzat fytyra perëndish,/ çudira të tilla që kurrë s’kishin parë,/ e për herë të parë si mes dashurish,/ ndjen se jetuar kishin, ashtu veç të ndarë.

E shkëndijza e vogël qiellin përshkonte,/ i trembi perëndit, i ngriti kundër saj,/ po me lart se ’to shkëndijza po shkonte,/ e qeshte gëzohej, si një fëmij pa faj.

Eh, ç’dritë që bëri, ndriçoi gjithshka,/ qiellin u zbuloi motërzave të saj,/ lirinë e shijoi, misterin e pa,/ e humbi nga sytë, s’u pa më pastaj.

Thanë atje poshtë, ç’u bë ku shkoi,/ aq lart të kish shkuar sa dot të mos shihej,/ ku vall ish shkëndijza që qiellin ua tregoi,/ përse s’u duk më, qiellin la të nxinte?!.

A vallë perënditë, kur trembur i kish lënë,/ vendim kishin marrë për t’voglën shkëndi,/ si mësim të mirë, ndëshkim i kishin dhënë,/ shojtur e kishin dhe kthyer në hi ?…

S’u morr vesh për ’të, asgjë s’u besua,/ veç thuhesh për ’të me mall e nostalgji,/ se një bijz e tyre dikur lart u çua,/ e mbajtën perënditë përmbi perëndi.

Dhjetor 1989

Jetë e re

U mblodhën derrat, (apo më saktë, i mblodhën),
u thanë: do bëjmë sociallizmën, mjaft me anarshi,
nuk durohet më kjo jetë, veç plehra e bajgë,
do të vendosëm rregull, e do të hamë si njeri.

E derrat bënë: ngy-ngyyy, gërr-gërr,
nuk u mor vesh se ç’deshën të thonin,
ju lumtë, u thanë, që idetë e reja,
për zemër i keni dhe i përqafoni.

Ç’është kjo, u tha ndonjë derr plak,
mirë kemi qenë, si derra që jemi,
armik i racës tonë, shpejt atij i thanë,
të tillë armiq, s’duronte jo sistemi.

E derrat me radhë, të gjithë në punë i vunë,
aq sa punoje, haje më pas ushqim,
bukur shum’, thanë disa derra servilë,
që n’sistem’n e vjetër kishin rrojt n’ mjerim.

E puna bukur dukej se po vinte,
gjithkund disiplinë, rregull, pastërti,
disa punonin, të tjerë udhëzonin,
më mirë s’kish ku vinte, aspak padrejtësi.

Por ideollogji e huaj, nga rac’t e tjera vinte,
u prishën mendjet e disa derrave të mirë,
i muarën, dhe në kampe riedukimi i nisën,
rradh’ mori kjo punë, tash më pak derra të lirë.

Por sistemi s’u prish, u ruajt sociallizma,
për derrat e urtë që ulur kokën mbanin;
gjithë racat e pyllit, gjith’ bota u çudit,
që derrat ndër gjithë kafshët me rregull hanin.

Dhe një derr plak, që për t’urtë e mbanin,
mbi varr t’vet shkroi para se të vdiste,
«Derri në këtë jetë, derr ka për të mbet,
si në shoqëri, ashtu dhe n’hesap të vet!»

Dhjetor 1989

Pa Titull

Nga mutrat vimë,
mes mutrash jemi,
në mutra shkojmë.

Nga mutrat kemi lindur,
mut-muti jemi,
e mut të mut-mutit lindim.

Në mutra ecim,
prej muti jemi,
ajër muti thithim.

Për mutra mendojmë,
mutra flasim,
dhe mutra krijojmë.

Për mut punojmë,
mut hamë,
e mut bëjmë.

Mutrat kemi parime,
mutrat botkuptime,
mutrat ideollogji.

Mutrat si filozofi,
mutrat si udhëheqës,
të madhin mut për lavdi !

1. 1. 1990

Të këndosh për Zotin?

Mirë poeti, që shkruan për lirinë,/ për dhimbjen, gëzimin, jetën,/ për punën, për vdekjen,/ për dashurinë,/ për krimba, për derra,/ për kafshë, për zogj,/ për gjithë njerezinë.

Por, -t’mos ma marr për keq-, një vjersh për At’,/ për atë që gjithësinë ka kriju,/ që njeriun mundohet me e lumnu,/ me përkor’n e shpirtit,/ për Zotin atje la, mundimin s’e ka marr,/ me shkru!?

Është e vërtetë,/ asnjëherë lavde Zotit nuk i kam ngrejt,/ e vjersh Atij s’i kam ba,…/ …përndryshe lavd duket se kërkoj/ ka Ai,/ ku njerzia veç mes dhimbjesh mëndjen e kthejn,/ e n’kohë të mira n’harresë e lenë,/ Atë,/ të cilit me ëndje do ia lexojnë nji vjershë,/ ashtu rastësisht, prej poetit,/ e do thonë: bravo poeti,/ kaq, vetëm kaq,/ pastaj do vazhdojnë t’mendojnë,/ ashtu ulur mbi minder,/ për t’nesërmen ditë, sa do harxhojnë,/ ç’do bëjnë, ç’do hanë,…/ por jo, kë do ndihmojnë.

Pra, përse për Zotin të shkruash?/ Për: bravo poeti?!. Hë?!. Thuam!../ Jo, më mirë për Zotin mos të shkruash,/ por si Ai të jesh./ Më parë se çdo gjë, ka Uni të dalësh,/ e sytë t’hedhësh përreth;/ çdo gjë para syve ashtu mos ta lesh,/ t’kalojë gërmuqe me ’i vello hedhun,/ si për interes ndokujt,/ me t’padrejt./ E ti prej frike i mbledhun,/ të lëvizësh nuk mujt,/ për justifikim, gjë thu se s’dije,/ se s’pe, se s’dëgjove,/ dhe e vret shpirtin, e masakrove,/ e msohesh me padrejtësi prej frike o interes,/ i zhvesh mrena e jashtë,/ ngrihesh më pas për çdo mëngjez.

Më mirë për Zotin mos të shkruash,/ por si ai të jesh,/ Atë Zot që përbrenda e ke, kurr mos me e rrejt,/ mos me e shujt me ofshama padije,/ me ngazllim kurvrije, me llupi e pije,/ me dëshirë shkallësh me ngjit,/ t’ndonji qeverie,/ që t’jesh me pushtet,/ e t’jesh me pushtet, don të thotë të jesh pusht.

Prandaj, poeti, vjersh s’i bën Zotit,/ e lavde s’i ngreh Atij,/ por të gjithë njerëzve mbarë u bërtet,/ dhe u kujton,/ që sejcili Zot’n e vet,/ n’se me padrejtësi e shkallmon,/ më shumë veten e tij do rëndojë./ E nëse veç për fizikun,/ për mish e kockë do mendojë,/ e ka vra trupin e tij para kohe,/ e për atë ç’ka do fitojë/ me padrejtësi,/ ta meritojë ndoj shkelm ka ai,/ t’cilit ia rrëmben,/ e n’se ai nuk do ketë fuqi,/ apo guxim që ta shqelmojë,/ -le t’mos flasë e tanë nji shoqëri-,/ zani i poetit do t’kumbojë,/ sado pak shfrytzuesin ta drithrojë,/ kafshat’n e vjedhun mos mund me kapërdi,/ ashtu lehtas,/ e që ti kujtojë,/ se Zot’n e tij, e Atë që përflet,/ e ka zhyt në mut,/ aty ku vetë do përfundojë.

Shkurt 1990

Për Ty Parti

Ku ti kërkoj rrënjët e tua parti?/ Se di vetëm që më m’sun qysh n’vogli,/ me t’madhe emrin tënd me e shkrujt.

E bana çudi, si ka mundësi(?!.),/ përderisa emri yt s’ësht’ emër i përveçëm,/ që me shkronjë t’madhe me nis/ ndryshe nga rregullat!/ E si për dituni me dhanë nji shpullë,/ kjo ishte njohja ime e parë me ty.

Eh, ç’njohje! Pa t’pa me sy,/ pa t’prek, pa t’ndigju./ At’herë isha fëmij e s’po dojsha shum’ me dit’,/ por ja që m’thanë, se ka nji parti,/ se na kena parti,/ se populli ka partinë e tij,/ ajo është partia,/ kjo është partia,/ partia e ka ba,/ partia s’e ka ba… -jo m’falni-, partia veç bën,/ partia na udhëheq,/ partia na ndriçon,/ partia kudo, partia gjithkund, atje, këtu…/ Mjaft më!, njëherë brita,/ (Ta themi midis nesh: aty në banjë.),/ e mora vesh, ne jetojmë se jeton partia,/ ne ekzistojmë se ekziston partia.

He …, me u lodhë kot,/ kësaj i thonë me u lodh pa bërë gjë,/ veç me nejt tu ndigju e me u lodh./ Ashtu m’la fëminija,/ të lodh e pa kokçarje,/ se për ’to do kish kohë më vonë.

E hyna n’punë atje n’frontin më të vështirë,/ atje ku thoshte partia,/ tokë-rrëmihës, dhè ngrija,/ s’njoha punë më t’pështirë./ E thashë: aty duhet të niste rruga,/ nga ti kërkoja rrënjët e tua parti;/ siç thotë poeti:/ të shoshitja çdo grusht të këtij dheu.

E nisa me rrëmbim njëherë,/ ta shoshitja mirë këtë punë;/ mblodha pikë-pikë djersën e skuqur me gjak,/ që kish rrjedhur aty poshtë ndër vite;/ e mblidh e mblidh më dol një lumë,/ që s’me la llogaritë ti çoja deri në fund,/ për gjë e send, ku shkonte ku vinte,/ sa merresh, sa jepesh,/ qysh çpohesh, qysh ngrihesh;/ por desh të më mbyt,/ sepse dhe ai lum’ i vdekur,/ komandohesh nga partia.

Dhe e pashë veten në rrugë,/ mes shiut, breshërit, shtërngatës,/ ashtu si ti dikur, -kështu thotë poeti.

E rrugës kalonin Fiatët,/ Aro-t, Pezho-t, dhe Bencat,/ me ’to kryente punët partia,/ më mirë se me telefonët dhe shkresat./ Asnjë gjurmë, konspiracion,/ partia ecën me strategji,/ e ç’duhen ca rregulla për çdo punë të bërë,/ ka operativitet, jo burokraci!

E moj parti ta lumsha pallën,/ që mendon për çdo njeri,/ qysh s’më le vetëm, për mua mendove,/ më fute sërish në punë e pranë më afrove,/ t’ ndigjoja dhe unë zërin tënd,/ atë zë që s’di prej nga lindte,/ t’merrja vesh mirë kush ishe,/ qysh ishe, prej se ishe, ku veproje,/ ç’thoje, ç’bëje,/ e mbi të gjitha: vërtet ekzistoje !?.

Gjymtyrë e saja, m’thanë, do jesh,/ e vërtet gjymtyrë kisha me qenë,/ derisa, -atëhere nuk e dija-,/ i gjymtumun kisha me mbet./ Po tru, u thashë, nuk do jem?/ Ku janë inisiativa, vetveprimi,/ shpirti revolucionar, kura…/ shshshtt…, ky është udhëzimi!/ Prej nga?/ Nga lart!/ E shkrojtur në kart?/ Jo me gojë,/ ka operativitet, jo shkresurina,/ ku e zeza mbi t’bardh të mbesi për jetë!

Pa ç’ka, thashë, po bëhem gjymtyrë,/ për t’zbulu rrënjët e tua parti,/ që diku atje lart kan’ mbi,/ e kushedi për ku jan’ drejtu,/ -hapsinave toksore apo qiellore-,/ e, nëse kanë nevojë me u ushqy,/ prej nga e marrin, si munden me jetu,/ ato rrënjë, ai trupi yt gjigand/ prej dyqindenjëzet mijë?/ Dhe koka, … po koka vallë ku është?/ Mos rrënjët rrinë në qiell,/ e koka ngul në tokë?

Si ka mundësi?/ a vallë kokë e rrënjë janë ngërthy,/ e trupin kanë mbërthy,/ mos me e lanë me lëviz,/ se është i madh, dyqindenjëzet mijë.?!

Nuk u ngjita aq lart,/ sa t’njifsha ata që më dyzetenjë,/ vendosën themelimin./ Po ashtu s’largu i pashë ka ’i herë,/ ua dëgjova zënë,/ ua ndjeva erën,/ e i preka ’i çik./ Ishin ca fytyra pa shprehje,/ atë sigurinë e budallait ua pashë përherë,/ e shprehnin me fjalë të tëra pa vlerë,/ ca izma që në jetë s’ua dinin kuptimin,/ e m’tjetër anë, si njerëz praktikë,/ çimentonin pushtetin, ofronin të tjerë,/ kollare ngrirë, që veç servilizmit,/ t’mos kishin prirje për karrierë;/ sa budallenj,/ harronin që dhe vetë ashtu kishin qenë!/ E me punëra tërë ndyrësi,/ që lëshonin erë,/ digjnin bashkohës, ortakë, kolegë,/ të mirë, të këqinj,/ të çdo kategorie,/ të pasur, të varfër,/ të lumtur, të mjerë.

Nuk prekeshin, ndjenjat i kishin të ngrira,/ megjithatë s’harronin,/ hipokrizisht të falnin edhe buzëqeshje./ Nga ato fytyra, që përherë rrinin të mpira,/ veç cinizmit, duhej të shihje edhe ngërdheshje./ Dhe kurrë s’u fiksua ai gaz’ i tyre i vërtetë,/ atje ndër tyret kuvli,/ (sa shkrirë me popullin ishin),/ për plang e gjë, të mbylluna si ata vetë./ Kurrë s’u fiksua ajo e tyre kënaqësi,/ për poste, për qejfe,/ për plotësimin e dëshirave të stomakut,/ për të dashurën qetësi,/ e shlodhjen pas punës shtetërore,/ për privilegjet pa numërim,/ e për ritin me epshe,/ që sa shumë e dojshin,/ atë rit që në shqip quhet: kurvëri.

E një herë pa dashur lëngova,/ kur mendova themeln e këtij shtet;/ e pse me zë lëngova,/ n’një qytet-vrimë përfundova./ Atje, ku i rrethum me tela,/ njoha ma t’zinë mjerim,/ atje, ku veç ish zotërinj,/ pashë më shumë puntorinë./ At’ klasë që përbëhej partia,/ at’ klasë për të cilën luftonte partia,/ at’ klasë që kujdes kishte partia,/ at’ klasë . . . që vriste partia.

Pra, vërtet ekzistonte partia?…/ E ç’rëndësi paskësaj ka!../ N’se tek një njeri personifikohej,/ a nga një tufë laramane përbëhej!/ Di, se çdo karrierist aty strehohej,/ aty dhe lindnin, rriteshin e kurorëzoheshin/ padrejtësitë,/ ashtu siç zbukuroheshin, edhe mbuloheshin.

Oh, s’kam durim poetësh-oborri,/ që ashtu gjakftohtë të vazhdoj,/ flliqësirat e saj të tregoj./ Një durim i tillë do t’më shtynte,/ t’realizojë si për pagesë të majme/ një poemë,/ që si i pafytyrë xhepat ti mbush,/ e ndër servila t’më nderojë,/ më pas edhe t’më detyrojë/ t’pranoj një post,/ e pas pushtetit, kështu,/ dhe më,/ t’më shtërngojë.

M’ mjaftuan pak vjet,/ t’i zbuloja rrënjët e tua parti,/ që si kamb’t e merimangës/ kan’ shtri një rrjet,/ e ngërthy kan’ çdo gjë që lëviz.

E n’se antipod poet-oborri jam, po them:/ Ku ti kërkoj rrënjët e tua parti?/ Që ngrihesh si një rrap madhështor,/ në mendje t’çdo njeriu, ashtu iluzor,/ zgavru përbrënda porsi shëmti.

Ke mbirë ndanë udhës e ndanë udhës mbete,/ s’bëre për vete nga masat njeri,/ shqota iluzore vetvetes i nxorre,/ se shqotë për popullin mbete ti.

Kjo qe epoka jote, epokë dyzetvjeçare,/ dialektika s’do bënte për ty përjashtim,/ por ti, që me gjak e lyer tërë je,/ dhe nxirë nga krimet gjer në mizërim,/ kërkon të mbash akoma privilegjet që ke,/ mendon se për jetë do kesh shpëtim,/ harron se shkele mbi njëzetetetëmijë,/ s’i kujton të tjerë, me qindra pushkatove,/ përçdunon mijra, që ua mbylle shtëpinë,/ dhe nuk shikon se në pesë, një në burg e çove,/ s’kujdesesh moj kokëshkret se le popullin pa tagji,/ e izolove, e sakatove, e dërmove,/ frymëmarrjen i kontrollove,/ t’kërkosh, nuk gjen më zi.

Ah, moj parti,/ rënkuan dhe malet për ç’ka u punove,/ për të ruajtur postet, gjithshka nxorre jashtë,/ e barkun ua zgavrove;/ i mate i çpove, i plase, i gërmove,/ siç do gjë,/ dhe k’të simbol të arbnit e sakatove,/ siç sakatove mijra,/ për tu kujtu në histori,/ si më e nxira epokë./ E n’se breza të tjerë do vinë,/ le t’mos flasë prej frike njeri,/ le t’zhduken dokumenta me okë,/ do mbetet gjymtimi mbi tokë,/ nga veprat e ngritura në tënden kohë,/ uzina që prodhuan veç pisllik,/ pallate që veç strehun,/ por jo në ’to me jetu./ Kudo mjerim./ E mbi të gjitha, më e madhja zbrazdësi,/ që ngel në fe, doke e zakon,/ atë zbrazdësi që ndjeu çdo kush,/ dhe e tanë nji shoqëri,/ në t’vetin shpirt,/ e ngel pa ndjesi,/ shoqënume për jetë.

E me të drejtë do të thonë:/ kish veç lëvizje, jo mendim,/ kish veç ecje, jo ide,/ kish veç vrapim, askund parime,/ kish veç fjalë, të gjitha pa kuptim!/ Kish shqetësime, por për se e çfarë,/ Asgjë s’mbet, e errët mbet kjo kohë;/ -kështu pra do thonë,/ e kjo do të jetë më e madhja provë.

Ah, moj parti, e mjera parti,/ në shkëlqimin tënd shoh shëmtimin,/ në madhështinë, -zgavrimin,/ qelbin përbrënda, në tënden bukuri./ Vazhdo, vazhdo të hiqesh zvarë,/ veten të gënjesh,/ hidh poshtë ç’ka më parë kë thenë,/ prano, dhe nesër më shumë,/ ato ç’kanë thënë të tjerë,/ t’cilët n’burg i ke fut./ He pise,/ vazhdo degradimin tënd,/ që pak nga pak të tallesh, të qeshesh,/ se mundi i tjerve s’do iki kot,/ vuajtjet e tyre për dhjamë qeni s’do shkojnë,/ haku i çdo plage do lahet në k’të bot’.

Hë, si kujtove, se do t’falin çdo padrejtësi?../ Prit, prit, do qeshesh njëherë,/ do tallesh,/ -e kjo gjë me ty ka fillu-,/ pastaj si ajo kështjella prej rëre,/ do t’shkërmoqesh,/ e do t’shkel me këmb çdo njeri./ Se sa do t’shkelin, këtë nuk e di,/ por di që koha jote ka mbaru,/ di se vdekja shenjat ti ka dhënë,/ dhe ti akoma duron,/ shtërngon dhëmbët, kundërshton.

Ke frikë!/ Lepuri që populli kish dyzet vjet,/ n’barkun tënd ka hy,/ e aty do t’rri për k’to pak vjet që t’kan mbet./ Pastaj, me ceremoni,/ gjithkush, ashtu varg-varg,/ do t’përcjell në me t’largtat varrezë,/ n’donji varr q’ e ke hap vetë më parë/ për ndoj teori;/ e t’gjith’ vetëm nji herë mundimin për ty/ kanë me e marrë,/ kur kanë me t’mbulu./ Atëher as vet s’e di n’se shumë kanë me u lodhë,/ A prej mundimit ka me vdekë ndoj njeri!?/ Por di se rrënjët e tua parti,/ kërkush s’ka me ti kërku;/ veç në muzeum,/ që kurr mos me t’harru,/ ka me ngel për ty ndonji nekrologji,/ firmos jo nga nji e dy,/ por ka e tan nji shoqëri,/ nga dy milion të rrit,/ o ndoshta më pak, se me hije i ke lenë.

Dhe me ty bashkë,/ do ikin edhe me dhjetra poezi,/ që për ty kan ngrejt t’oborrit poetë./ Jo, dhunë për ’to s’do ketë,/ por vetëm ndoj statistikë,/ se në dhjetë vjet, vetëm një njeri ato i lexoi./ Dhe ai ndoshta me bë ndonjë monografi,/ a me kompjuterizu përdorimin e fjalës «parti»,/ e me nxjerr dhe ai me m’nyrën e vet/ ndonji paradoks:/ sa shumë përdorej ajo fjalë kur kish veç padrejtësi,/ e të na thotë me nënkuptime,/ se ato fjalë paskan qenë sinonime.

11-12 Prill 1990

Të lodhësh punonjësin e ministrisë së punëve të brëndëshme

Dru sa të tregojë,/ ky qe urdhni./ E shumë nuk kaloi,/ -me sa më kujtohet-,/ huni filloi,/ n’kurrez tem t’valoj.

Ç’kesha ba i ziu un’,/ nji milingon s’e kesha shtyp,/ nji gja s’e kesha vjedh,/ s’kesha ofenu kand kërkun,/ pa mkatu e shkojsha kët jet,/ që kurrezt tem për kismet,/ fati, dru, i kishte sjell.

Për t’ tjerë duhet t’ tregoja,/ ç’a m’kishin than,/ n’spiun dege t’përfundoja,/ -Zoti mos e dhant-,/ po deshe,/ kurrezi do paguj,/ për çdo kokfortësi,/ nëse do durojë!

E nis druni,/ bjen shkopi, trondit goma, kërcet grushti,/ t’ gjitha mbi kurrezin tem,/ goja dhamët shtarngon,/ e kaleci ma me tërbim,/ nga kurrezi në kok qëllon,/ e si të mun bjen.

S’pa di sa kohë kshu kalon,/ di vetëm që nënpunsi akoma godet,/ di veç dhamin e thy,/ syun patjetër të nxi,/ kambët të enjtme,/ kurrezin të mpi,/ e vjen nji koh, që nënpunsi pushon.

Ç’ka ngjar vallë?../ U bind se goja s’flet?../ Apo dyshon se kurrezi em ma s’man?../ Nigjoj se si na për dhamb më shan,/ se s’mund të vazhdoj më dot vet./ «Më lodhe maskara!»/ Ah, vërtet, kurrezi jem e kish lodh,/ oh, sa keq po me vjen që ngel i tërheq,/ e s’mund të vazhdoj.

«Më fal!», i them./ «Si, ç’farë, ç’fole?..»/ «Më fal që të lodha!…»/ Nënpunsi çakërron sytë, tërbohet,/ më duket i çmen; / ma sulet e s’din ma ku më bjen,/ harron porosinë se pa shenja duhet t’më lej,/ por s’din ma se ç’bën,/ ku munet më qëllon,/ por tash më pak më dhem,/ se pa llogaritur godet,/ e mu s’di përse, më vjen të qesh.

Këtu nënpunsi duket se lun krejt,/ në fazë kalon, fillon e ulëret./ Oh, therjet e tij tash po i nigjojnë ene t’ tjer,/ kjo ma shumë më ban të qesh,/ s’po din ma nënpunsi ç’a të baj,/ bjen i alivanos,/ ndërsa në derë duken dy tjerë kalecë,/ nënpunsi i çmen, çurk në djers duke qesh,/ dhe un i dërmum, duke qesh.

Çohet e ik me ’ta,/ duket pak veten e ka mbledh,/ (asht msu me t’ tillë punë),/ e nigjohet n’korridor:/ «Më lodhe maskara!»/ «M’fal shoku shef!»/ «Ha, ha, … me lodhe edëpsez!»/ «M’fal brigadier!»/ Ha, ha, me lodhe qelbësirë,/ ha, ha, ngëh, ngëh…

U koll duke ik,/ ndërsa un q’ e kisha lodh,/ nuk dihej se ç’fat më prit!

Mai 1990

Njeriut

Gjithshka në botë e ka një kufi,
qoftë tallja, ligësia apo shtërngimi,
mos e shkel dinjitetin tek asnjë njeri,
të paguesh ti apo yt bir më vonë,
me po të njëjtën monedhë tërbimi !…
1990

SHPËRTHIM NGUJESASH

Kush zemër t’fort ka e t’duroj,/ a zbu prej ndjenjash asht si n’akullim,/ i lirë asht, të ulet e t’ndigjoj,/ gjith’ ç’ka me pas mrena imi tregim,

për një nënë idhujtare,/ jo shenjtorësh, por frymorësh,/ tek të cilët gjet gëzim,/ dhe të fundmin shpagim.

Por nga filli le ta nisim,/ si ai proni që nis e zbret,/ qysh nga mali ashtu i kthjellët,/ der’ sa i turbullt mbaron në det.

Kshu dhe ne fill’n e jetës,/ t’asaj, t’cilën do u tregojm,/ ka nisja ta kapim, qysh n’vogli/ deri n’madhnim, sa shkruar asht t’rrojm.

Rozinë e thirrën e ashtu i mbet,/ fëmij i tretë ish, me motër e vlla,/ fjeti me ’ta me mijra net,/ der’ sa u rrit lojti me ’ta.

Motra, e para, shpejt u martua,/ kështu dhe i vllai kur dol prej ushtrie;/ Rozin e njom kish kohë për grua,/ por dhe me lujt s’mundsh prej vetmije.

Se nana e baba veç punë i dojshin,/ kokën jasht pragut boll e kish qit,/ ene pak vjet, dhe do e kërkojshin,/ mjaft me shok e shoqe tash që u rrit.

Oh, zemër e vogël e fmijës së rrit,/ dhe pak të gëzonte, desh që të luante,/ por muret e mbyllën, fatin me prit,/ çdo shpërthim zemre n’gujim ta shuante.

E shuajti kështu Rozin e mjer,/ çdo dëshir lirie e ngazllim fëmije,/ por s’mundi të shuante një ndjenj at’her,/ të mbarsur përplot me arom dashurie,

që shpirtin ia mbushi dhe e lumturoi,/ sa vetëm për ’të nisi t’ mendonte,/ ngujimin, kanunin, krejt i harroi,/ u nis me flatra të sajin të takonte.

S’fol veç dy fjalë, mor’ një premtim,/ se dorën e saj i riu do t’kërkonte,/ por u hapën fjalë, u shojt çdo gëzim,/ dorën e saj tjetri, kurr s’mund ta gëzonte.

III

Qysh vajti puna, tash s’ka fort randsi,/ e martuan Rozën mbas ndonji vit,/ me breng t’madhe e dëshpërim në gji,/ e blen si mall, e si mall u shit.

E jet’ tjatër nisi të jetonte,/ atë t’nji shërbëtoreje në shtëpi të re,/ por ’ne si kukull ka ’i herë burri e trajtonte,/ për t’shfry ndjenjat shtazore qi jan mbi kët’ dhè.

E priste burr’ i saj nji fëmij trashgimtar,/ që veç rreckave nuk kish ç’ti trashëgonte,/ por koha kalonte e i erdh mendja vërdall,/ kur pa se gruaja, fëmij dot nuk i dhuronte.

E nisi sherri sa dhe qielli u nxi,/ ta ndante a si, -lajmi mori dhenë,/ thanë se kish dorë djalli, ish bër magji,/ si ato magjirat që shuanin dhe benë.

S’vonoi, dhe ligji e ktheu Rozën në shpi,/ ku veç nanën gjeti, se baba kish dek;/ kshu mbetur Rozina si robi n’qeli,/ mendonte t’shkumen, ku veç halle kish hek.

E ashtu ligosun me pak mërziti,/ mrena n’dhomë u shihte n’pasqyr,/ e i kërceu nji ngazllim me t’vetin shikim,/ iu gëzu trupit, e të sajës fytyr.

E i lindi mendimi për t’bukurën hijeshi,/ që buronte nga ajo qënie njëzetvjeçare,/ ta g’zonte jetën jo ashtu në vetmi,/ hapsirën pa fund quante shpëtimtare.

Dhe porsi ai zogu që krefet, harliset,/ e bukur tund bishtin me ngas zog’n e re,/ kështu dhe Roz’ e dashur bukur bitiset,/ në veshje dhe lyerje, sa kërkush s’e njeh.

E nis aromat, ku jan me i thith,/ sy njerzish, kand pa par nuk len,/ mes piacës gjoks zbulum nuk mërdhen,/ bën pazarin e kthehet në t’vetin ven,

që s’ua treguam se s’ka fort randsi,/ nga ato ç’ka më vonë do u tregojm,/ n’nji lagje t’jashtme t’nji qyteti n’veri,/ banonte Rozina, e bukura Rozinë.

Nuk dimë mirë, nëse ndoj ligësi,/ ruan pas dere gjanat qi bin n’sy,/ a thjesht natyra asht’ ngrejt me ligjësi,/ të mirën e t‘ keqen në vetvete i ka ndry?!.

Përderisa nji fat i lig Rozës fap i mbiu,/ (ndoshta at’here për ’të qe fat i mirë),/ n’pamje t’nji njeriu të paqm e ëngjëllor,/ që n’se dashuri shtiu, a mëndjen ia mpiu,/ kur vuri me ’të për nji nat’ kurorë!..

Kjo s’do t’qe gjë, sikur nji trokitj’ e leht,/ nga bark i pafajshëm më mbrapa mos t’vinte,/ por ah, … e hutoi, e çarrosi krejt,/ ai gëzim apo kob, që përbrenda i gëlinte.

Si ish e mundur, tash s’ka fort rëndsi,/ dikur nuk ishte mbarsur e tash me fëmij(!),/ mjeksia kish njohur të tilla mrekulli,/ për shkak shërim infeksionesh me tepri.

Pun e fatkeqes ish t’lidhesh me atë,/ që lënë e kish pa dit gjë për trashgimtar,/ eh, kushedi sa trashgimtara por si ky fat,/ i kishin sjellë të tjena atij kohna më par.

E s’diti ç’të bënte fatlumja e mjer,/ ashtu e hutume, trullosun mbi dhe,/ të ishe pa burrë, ishe pa nder,/ që për çdo grua asht përmbi çdo fe.

Ta mbante fëmijen a tej ta qiste?/ Mos dhe ndaj Zotit duhej t’mëkatonte? Vendosi ta mbante, vet fmijën ta rriste,/ të vuante n’kët jet, ferrit ti shpëtonte.

E mbajti Roza, u tregua burrnesh,/ sfidoi me dhimbje çdo thashethem,/ ashtu si nga froni e rame nji mbretnesh,/ vazhdoi jetën Roza, qerpikut pa iu trem.

Mir si fillim, por m’pas fati ç’far sjell?!/ Sa i vogël asht fmija, ka tjetër kujdes,/ fati i lig e din kur me ta sjell,/ farën e tij ashtu kot ndoj ’i mëngjez.

—.—

E djali i Rozës (se djalë kish lindur),/ vazhdonte çdo ditë të hidhte shtat,/ kujdesi i nënës, qysh kur ish pa rritur,/ nuk i ishte ndarë për asnjë çast.

E bukur dukej se çdo gjë po vinte,/ ca më bukur për plakën para se t’vdiste,/ bijën e saj, Rozën, s’dyti nuse e shihte,/ me një burrë qyteti, që s’dukej i keq të ishte.

Rrojti dhe ca muaj plaka e shkret,/ me nipçen e vogël që përher me ’të rrinte,/ e pas disa muajsh sikur kërkoi vet,/ shkoi në botën tjetër, më gjë të mos shihte.

Kështu duhet njeriu, i kënaqur të shkoj,/ breng e hidhërim me vete t’mos marr,/ se gëzim e lumturi tek gjindja po s’shikoi,/ s’do gjej rehat, do të vuaj përtej varr.

Kështu dhe nën’ e Rozës s’pa gjë më pastaj,/ ç’sollën mbi tokë, ditët, muajt, vitet,/ një jetë monotone që s’kish më prandaj,/ si në festa fetare ku përsëriten ritet.

Burri i Rozës nuk bënte fëmij,/ i kënaqur ish veç me shërbime,/ dhe Roza s’përtonte si zonjë në shtëpi,/ ti mkonte të dy si zogj me thërime.

Por ah, sa e keqe asht kjo monotoni,/ jo vetëm për shpirtna vujtun s’kalumes,/ që mrena ngujumun kan t’zjarrta dashuni,/ t’pa shfrehuna ku duhej, n’koh q’i përket t’shkumes,

por edhe për njerëz plotsumun çdo dëshir,/ që si lozonjarë e kalojn kët’ jet;/ rujtun duhesh nga çdo kohë më mir,/ monotonisë që fsheh djallin vet.

Roza at’ fat q’i kish ra në derë,/ ndërmen nuk kish nga vetja me e shty,/ kish mësu nga burri që shkonte me t’tjera,/ nji llogjik t’ftohtë, që n’tru i kish hy.

E mendonte shpenguar se ashtu do ia çonte,/ he…, kush po të len veten të rrejsh,/ s’duron shpirti pastër, zjarrin që ta ftohnte,/ asnjë demon s’pranon ta gënjesh.

Demoni i shpirtit, i mbyllun mrena,/ n’kafaz t’krahanorit ndoshta prej magjish,/ nga i paqm e i dashur për t’vetin zot,/ tërbohet, shpërthen, e del prej kuvlish.

E s’din më me pyt për t’vetin trup,/ ma sakt: t’njatij zot pa t’cil’ s’do kish kuptim,/ e s’nalet ka asgja, nuk njeh ma turp,/ mposht çdo llogjik, s’njeh kurr friksim.

Por prangash magjish, kan forc ta lirojn,/ veç Zoti ose Djalli, kush mund ta fitonj,/ por m’i fort ësht’ Djalli, kushtet e ndihmojn,/ e prej tij t’zaptumit, që për epsh jetojn.

E ashtu si pa dashur edhe Roz e bukur,/ një ditë prej ditësh krejt si pa të keq,/ nuk e pat për gjë një flirt të fillonte,/ t’kapërthehesh më pas si me pas ndoj dreq.

Pse ish i keq Djalli ? Se i dha liri,/ demonit t’gëzonte ç’ka i kishin mohu?/ Paçka se mbrapa nuk kish më dashuri,/ kish zjarr me epshe, që s’i kish ëndërru.

E n’fund të fundit, gjith kjo bot’ e tanë,/ a nuk ish ngrejt ka nji ajo ambëlsi,/ e shkarpërderdhjes me fund e anë,/ që për sublime kish çdo alibi !?

Kështu jet e re në fshehtësi vazhdonte,/ ca me kujdes, dhe aspak me tepri,/ kujdesi ndaj djalit ka pak u paksonte,/ tash që ish rrit e s’ish më fëmij.

Siç thamë, edhe burri vazhdonte m’an tjetër,/ gjellën ta ndronte me i dhan pak lezet,/ nuk kish ç’të bënte, e kish zanat të vjetër,/ qysh kur ish i ri, e tash me dyzet vjet.

Edhe për gruan s’po çante fort kokën,/ deri sa llafet nuk ishin hap,/ që t’vejshin ndër njerëz e t’lujshin botën,/ ti dridheshin në vesh kur t’hidhte çdo hap.

Por si çdo gjë që ka fillim,/ -k’të gjë besoj e ka ndje çdokush-,/ patjetër do e ketë edhe nji mbarim,/ si ai zjarri me flakë, që kthehet n’prush.

Më parë lajmi se tek çdo njeri,/ tek i pafajshmi na shkon me parë,/ nj’ashtu kët herë shkoi tek ai fëmij,/ që s’don ta beson se ç’kishte ngjarë.

Ish rritur tash fëmij i Rozës,/ ish bërë plot katërmbëdhjetvjeçar,/ një mosh’ e tillë ku përkdhelitë e nënës,/ nuk bëjnë fajde si kohë më parë.

Një moshë ku bëhet pagzimi i dyt,/ një moshë që s’din se ç’është faj,/ një moshë që sedra e mba të mbyt,/ një moshë ku mkati nuk shkon kollaj.

E rujti i biri nënën kaq kohë,/ der’ sa ’i dit i tha: ku jena pa,/ s’mundi ta duronte nji nan që e ndro,/ nderin me turp për qejf të saj.

Por njerkut s’i tha e tutje shkoi,/ filloi punë diku n’nji qytet,/ e kur për tu kthy, si shum vonoi,/ e kuptoi Roza se vetëm kish mbet.

Vll

Kështu vjen e keqja, ka pak e madhohet,/ ti jep shenjat qysh në fillim,/ m’ e ba njeriun që t’ tërbohet,/ me e lujt krejt për t’fundmin qëllim.

N’fillim Roza, vetmin aq s’e ndjente,/ e kish shpirtin pak të trazum,/ për burr’n e saj që ka ’i her e gënjente,/ me epshet e saja që e kishin vu përfun.

K’to epshe i dhan Rozës n’bark ndoj kërthi,/ që n’koh të shpejt arriti ta dështonte,/ e meqë s’i kish mbet ma ndoj shenjti,/ pa turp t’vetit burrë, çdo gjë ia mbulonte.

Por kaloi do kohë, ene nji her,/ kur duket kupa se ishte mbush,/ i shoqi i saj vendosi ta ler,/ t’interesohej për ’të tash tjetër kush.

Se i shoqi saj kish qen me men,/ gjet nji tjatër, që ish veç për shpi,/ por edhe të ndames i gjeti ’i ven,/ mëshirë ka njeriu kur s’ka dashuri.

E Rozës përshtypje s’i bëri dhe aq,/ për burrin s’kish ndje ma t’voglën dashni,/ tamam si sonanmbule e filloi sakaq,/ jetën n’vend tjatër, pa njoft hiç njeri.

E djalit i shkroi se malli e mor,/ t’vinte ka ’i herë, veç ta takonte,/ e në daç të rrinte, po t’donte t’shkoj,/ veç dor’ e nënës pak ta ledhatonte.

Sido me qenë nëna, e keqe a e mir,/ për klyshin e saj ngelet veç nan,/ n’se kush ia prek, bëhet egërsir,/ si dielli e ngroh, i jep dritë si han’.

Vlll

Djal i saj i dashur, kërthi i njomë,/ diku kish fillu punë në një kantier,/ puna i kish randu, por sedra e fort,/ s’e kish lan me ik, ’i her për ’i her.

Mbas letrës së nanës ca koh kish prit,/ shkrujt më pas i kish, t’vin’ ta takonte,/ i vogël djali akoma, ende pa rrit,/ sa dashurin për t’amën mren ta ngujonte.

Nuk e bani t’gjatë Roza kët her,/ u l’shu rrugve, tek djali me shku,/ don’ ta takonte të birin menjëher,/ si zemër nëne, gjysm e përvëlu.

I fshehu ndjenjat i biri atë dit,/ kjo gjë nënës, punë nuk i prishte,/ me t’sajat ledha e kandisi me e prit,/ atje në shtëpi, që me nejt ta grishte.

E vërtet e grishi ka ’i her me ardh,/ por s’mundi për gjithnji ta bënte të rrinte,/ e hoq’ dor Roza nga qëllim i saj,/ që s’bashku me djalin, përher t’ia shpinte.

E djali i saj si gjithë njerzia,/ dal e ngadalë në punë u rrit,/ n’nji mosh i trokit n’zemër dashuria,/ ajo e para që s’vjen me u përsërit.

Por kantier i thonë, një vjen një ik,/ e lëvizi vajza me t’atin e saj,/ i parrafun djalë, vajzën e prit,/ kaluan kohë, erdhn tjera më pastaj,

ngjarje, dashuri, e dhjetra ndodhi,/ që t’shkumen djalit ka menja ja fashitën,/ u burrërua djali, u bë për ushtri,/ sa e hoq qafe dhe … erdh’ në shtëpi.

Roza gjat k’saj kohe që për djal mendonte,/ nj’ashtu nja dy herë veç, ish marr me kurvni,/ shto dhe depresionet që ka ’i her kalonte,/ t’shoqërume së tepërmi dhe me mërziti.

Por tash q’ i erdh djali çdo gjë i kaloi,/ fiziku iu rinu, djal’t i bënte shërbim,/ i biri bashkësinë sikur e pranoi,/ duket se t’shkumen e la në harrim.

Ah, nji gja vu re ajo, nji gja që s’i pëlqeu,/ më tepër seç duhesh koha ia kish hek,/ at’ ambëlsi djalit që nëna ia ushqeu,/ largimi ka shpia me ashpërsi e kish pjek.

Por edhe nga jeta sikur t’mos kish hek,/ ndaj nënës ftoht, kish për të qëndruar,/ qëndrimi i lig në mëndje i kish mbet,/ i Rozës epshndjellëse n’koh të shkuar.

E me atë sjellje, djali sikur i kujtonte,/ nënës mos bënte pa dash ndoj prapsi,/ por Rozës në mendje kurr nuk i shkonte,/ qoft dhe nji her t’ushtrohej n’kurvëni.

Po at’her kur demoni, i lodh a mir i shfry,/ ka mbet në kët bot me t’tijën krenari,/ s’pranon n’qetsi t’vet kërkush me i ndërhy,/ se n’drejtime të tjera bën gjurulldi.

Kështu ai qëndrim i djalit me tepri,/ ka pak ndoj ’i her Rozën e ngacmonte,/ se djali që mes shkrepash kalu kish një rini,/ n’nji mënyrë maloku s’e din’ se e ofendonte.

Vërtet kish Roza gabu n’kët jet,/ por dit’te me t’ tanë si me u sjell,/ Zoti i kish fal nji mendje të thell,/ kënd me lëndu nuk dite ndojher.

Por n’llogari të vet Roza menu,/ si nan e kish, çdo gjë me ia fal,/ lokës së vet që kohë ish largu,/ puthjesh, ndjenjash, dhelash dhan.

Jo vetëm si nan Zoti ia kish dhan,/ (se Zoti asnjëher krijesat i braktis),/ por edhe si grua, bot ndjenjash ish e tan,/ dhe kur gabu kish, kish vetëm prej vetmis.

Por t’vazhdojm më tej se di vet çdo njeri,/ t’deduktoj për Rozën e gjith sa ka kalu,/ edhe të gjykojë për sa afron më pas,/ n’se nuk asht mërzit dhe ka me i lexu.

Qëndrimi ndaj t’birit si e një ëngjëlli ishte,/ përzierje ndjenjash t’nji nane që veç ’të kish,/ po t’birit ky qëndrim dyshime i sillte,/ e ngjallte tek ai ndjenja mërish.

Çdo vonim i Rozës, apo largim i saj,/ t’birin e shkrepave mjaft e turbullonte;/ e ashtu si pa kuptuar erdhën më pastaj,/ harmonia zënkës vendin po ia lëshonte.

Kjo s’do t’qe gjë, si në çdo shtëpi,/ që zënka e fjalë nuk dinë me pushu,/ por kur të tjera vijnë më pastaj,/ hapet grop e thell, ashtu e pambulu.

E në k’të shpejtsi të rrëfimit tonë,/ mos lini pa përtyp gjë me iu kalu,/ se ngjarjet shkurt jena tu i tregu,/ për t’arrit rëndsoren, që ka pak po afron.

____ . ____

Nj’ashtu si gjella që jo veç me nji,/ por me shumë gjëra del e gatu,/ e mira dhe e keqja, qoft dhe magji,/ nga disa gjana n’jetë jan t’shoqëru.

Kështu e sjell fati, si e don ai,/ i qiti Rozës ksaj her nji njeri,/ sa m’ e pa djali për t’zez të saj,/ e mëria zenkës ti vinte më pastaj.

Randsi s’ka fort kush qe ai,/ nji q’e njihte, a tash i kish pëlqy,/ a ndofta fare hiç nuk e njihte,/ a vu qëllim vetes kish me u martu !

Asgjë s’ka rëndsi, kushdo qoft qëllim,/ kushdo qoft njeriu që ngulmoi ta takonte,/ e mbyll ish Roza prej kohësh n’hall t’vet,/ e ardhmja e djalit, veç kjo e merakonte.

Por breng e nanës aty thell në gji,/ që t’ndezur përherë shpirtin ia mban,/ kur s’mund si rregull m’u shfaq n’përkdheli,/ si mund të duket shfaqur në mejdan ?!.

Përkdhelin e zemrës s’do ia kish kursy,/ nana të birit, siç kurr nuk ia kursen,/ por rrobulla ngjarjesh që n’tru ishin mbërthy,/ e kishin ba të birin, distanc me i vën.

Kështu merak i Rozës që dot nuk u shihte,/ por sjellun n’nji mënyrë sikur s’çante kok,/ mendimin të birit më shumë ia përfoconte,/ se jetonte Roza për të tjerë në kët bot.

Pra kur u duk se vet ajo k’të gjë ia provoi,/ pik gjaku më n’zemër atij nuk i mbet,/ e i shkëputun nga çdo ndjenj, më nuk duroi,/ e ngriti dorën mbi nënën e vet.

S’ish veç dorë tërbimi, inati, a mëri,/ a dorë psikopati që bjen me çmënduri,/ por dorë akulli, m’e keqe se çdo tërbim,/ që asnjë lloj shejtnie s’do kish për kushtrim.

E falte Roza, siç falë çdo nënë,/ tërbimn e t’birit nga çdo keqkuptim,/ por s’kish gjë me falë, çdo ndjenjë kish rënë,/ në honin e errët, nga ardh kish ky njerzim.

E në k’të jetë, në sipërfaqe t’honit,/ ku kish mbet, veç pak dashuni,/ nuk mund ti merrshe të naltit të fronit,/ sublimen e tij pa zbrit në thellësi.

Por dyansia që mendjes i vjen,/ E bën njeriun krejt të topit,/ e ndonëse mendjen ala nuk ia merr,/ për shoqnin e tjerëve e len krejt të mpit.

Kështu Roza, që n’hon nuk mund të zbriste,/ e sipër me dashni, a urrejtje s’mun të rronte,/ e shkëput nga kjo bot më tej fatin priste,/ shtru n’nji spital, jet tjatër fillonte.

Po ky dreq njerzim, që kudo ka ndërhy,/ e nuk ka len vend, hundët pa i fut,/ tamam si pula që sqepin tund n’mut,/ tabun e mendjes s’e ka lan pa e shpërthy.

Kështu dhe Rozës çmpirjen po ia afronte,/ pa dit se kjo e mirë ish për t’zez të saj,/ a mund një mendje-çmpit llogjikën të vazhdonte,/ sikur çdo gjë ma parë të kish rrjedhur vaj?..

Jo, se dualizma këtë nuk e pranon,/ të ndjekësh fillin s’mundesh në dy anë,/ se në vend i mpirë për jetë qëndron,/ o ndryshe shko tutje, qoft dhe i sham.

Por tutje s’mund të shkosh i ngarku me kujtime,/ që dualizmën n’vetvete kan ngërthy,/ prandaj një anë ta bësh duhet kurban,/ e rrugën t’vazhdosh qoft dhe i përgjysmu.

Kështu prej zemrës vet, Roz’ e përçmuar,/ e nisi rrugën veç në një anë,/ sa shkonte e bëhesh më shum e degraduar,/ ndonse po e linin djalli e shejtanë.

Se kur dashni e zjarrt, a urrejtj’ e fort,/ nga buzë e honit zhduken thellë,/ për Djallin vetë quhesh kufomë,/ asgjë më prej teje atë nuk e ndjell.

Ndërsa Zoti që s’dihet pse Djallit ia ka nevoj’,/ krijesat mbi tokë, jo fare s’i braktis,/ për t’prekmit nga mendja, që më shum ti mbroj,/ disa engjëj të vegjël nga mbrapa ua nis.

E luajnë engjëjt, e sa munden e mbrojnë,/ e lozin e qeshin porsi fëmij pa faj,/ e shpirtin e robit e bëjnë të gëzojë,/ i lumtur në veten ësht’ robi më pastaj.

Xll

Në sytë e tjerëvet ish Roza e çmend,/ nuk kish përgjegjsi për gjë e send,/ s’i bënte përshtypje asnjë lloj kujtim,/ e shihte djalin siç shihte çdo njeri.

E dit që ish i saj por ndjer s’e kish kët gjë,/ i pëlqen’ t’kujtonte budadallëqe ka koh e saj,/ e fliste e qeshte me ndoj njeri o pa ’të,/ e ikte, vraponte, këndonte më pastaj.

Sa e pa nja dy herë i saji djalë,/ mendoi e kotë ish më shpesh ti vinte,/ çuditej, habitej, si ish e mundur vallë,/ që e ëma e tij sillej sikur s’e njihte.

Ajo duhej ta kupton’ se vetë ish me faj,/ të ulte kokën e çdo gjë ta pranonte,/ e nëse dorën ngriti ai kundër saj,/ kjo gjë aq shum atë s’duhej ta shqetsonte.

Mendoi djali, se ky ish vullnet i Zotit,/ ndaj të cilit s’dil kush dot ndesh,/ ai kish për detyrë ndoj ’i herë ta shikonte,/ a i jepnin me hangër, si e mbanin vesh.

E Roza n’mënyrën e vet ditët kalonte,/ engjëjt e vegjël kish për mburojë,/ nocioni i kohës thuajse i mungonte,/ vërtitesh vërdall kohën të kalojë.

Por kujdesi me tepri dhe ilaçet që kishte,/ herë-herë nga pak mendjen ia mblidhnin,/ ekuilibrin shpirtëror t’marrzis ia prishnin,/ nga bot’ e çmënduris nga pak e vidhnin.

E ‘i herë nga k’to dit, me ëngjëj të trullos,/ erdh djali i Rozës, nënën me e pa,/ me sytë e ksaj bote Roza e dalloi,/ e s’di përse më pas, në dhè zalisur ra.

Mosardhja e djalit, Rozën s’e shqetsonte,/ ndonse si e trullos në kët bot vinte,/ mungesa e tij atë, sikur e qetonte,/ s’afërmi s’ia donte, shpirti shpesh ta shihte.

Ndoshta duhesh kohë që kët gjë ta pranonte,/ nji shoqëri e tan duhej t’ tregon kujdes,/ o n’botën e t’marrëvet ta linin të jetonte,/ që t’gdhihej e qetë m’ pas për çdo mëngjez.

S’dihet ç’i shkun Rozës nëpër men,/ kujtimet e vogëlis apo të madhnis,/ që gjith’ atë natë qau me dënes,/ a mallkoi veten, a robt e shtëpis,

që fatin ma parë, ata ia kish’n ndryshu,/ e s’mundi të gëzonte aspak në kët jet,/ veç mujti për pak herë veten me gënjy,/ dhe dënu mbi tokë e vetme kish mbet.

E s’dihet në fali, apo mallkoi,/ a lutje qiellit, o skëterrës i çoi,/ po dihet se të vdekur dita e zbuloi,/ më pas rez’ e diellit sikur e praroi.

___ . ___

Ta shihje të vdekur më parë se në dhè,/ akoma mirësi nga ajo fytyrë buronte,/ të dukej se shpirti po i shkonte mbi rè,/ për ata si vetja, kujdes tu tregonte. 1989–1990

Dashuritë

I fola një të njohuri, por … për çudi,/ përshëndetjen ma ktheu ftohtë./ Ç’do të ketë, mendova, si ka mundësi?!./ Ç’iu bë ajo përzemërsia e ngrohtë?!./ Mos ia vër rè, më thanë,/ është ndarë nga e dashura e dhjetë.

Çudi, thashë, të ketë dhe dashuri të dhjetë?!./ Atëhere më keq do jetë,/ për të ndarin nga dashuria e nëntë./ Posi, me thanë dhe, ma treguan./ “Hë ç’do ?!”, më foli i nervozuar…/ E besova,/ ndarja me dashurinë e nëntë disi e kish liguar.

Kërkova të shihja të ndarin nga dashuria e tetë./ Ma treguan./ I vrerosur rrinte…/ “Zhduku !”, më tha prerë,/ e unë pa e bërë dy, mbrapa u tërhoqa shpejt.

Dhe eca të shihja të ndarin nga dashuria e shtatë./ E gjeta tek kish zënë kokën me duar,/ e seç bënte, falej a mallkonte;/ herë dukej i qetë e herë i tërbuar,/ ngrinte duart lart,/ pranë kërkënd s’afronte.

Kështu kalova me radhë të ndarët/ nga dashuria e gjashtë, e pestë dhe e katërt./ Bërtisnin e shanin, të dukej se ulërinin,/ lëviznin lart e poshtë, vinin vërdallë/ të tregonin se ishin më fatkeqët,/ Zoti dhe njerëzit ta dinin.

E vallë, kur këta ulërijnë,/ po ai i treti, i ndari, i mjeri si do jetë?../ E gjeta …, duke buzëqeshur rrinte,/ me bizhama sipër, bënte i qetë muhabet,/ por…, herë-herë se ç’ngatërrohesh,/ kur thosh, se ty prej kohësh të njihte!..

E ngelesh ai i dyti,/ që zemra s’ta bënte ta shihje,/ por ma treguan …, ai hiç nuk fliste,/ rrinte diku më nj’anë ashtu i vetmuar,/ rreckosur shtynte ditët pa qeshur, pa folur,/ për gjë nuk donte t’ia dinte!

I pari …/ atë të ndarin nga dashuria e parë kërkoj,/ prej dashurisë së vërtetë,/ prej t’vetmes dashuri në jetë,/ atë kush do ma tregoj?..

Mos u mërzit, më thanë, se këtu e ke,/ atë që frutin e tradhëtis, mëris apo idhnis provoi,/ e iu këput në mes dritë e hyjnisë./ Ja ku e ke, foli vetë në daç!…/ Por s’kisha nevojë me i folë,/ mu përgjigj vetë, me shkronja t’skalit në kryq,/ që ngul mbi tokë,/ i bënte roje në gjumin e përjetë.

Nëntor 1990

Njeriu

Çdo pikë e rrotës në të njëjtin vënd,
me mijra herë gjatë rrotullimit bie,
por sado të ketë ngarkesë të rëndë,
mijra kilometra tutje barrën e shpie.

Ndërsa mendimi që edhe fluturon,
dhe lart e poshtë shkon e vjen,
ka herja njerëzimin deri tash von,
thuajse e ka lënë atje ku ka qenë.
Nentor ’90

Lashë…

Lashë tokën ku leva,
lash miq dhe shoqëri,
gjithshka e lashë,
lashë njerëzit e mi.

E kujtova se kisha ardh,
këtu në perëndim,
por kish ardh veç trupi,
pa shpirtin tim.
N. ’90

Sikur të mblidheshin …

Sikur të mblidheshin/ të gjith’ të qeshurat,/ dhe gaz prej tyre të nxirrnim,/ një qeskë të vogël do të mirrnim,/ se musht i hidhur tjetra do të ish. N. ’90

Sikur të kisha …

Ah, sikur të kisha fuqi prej perëndie,/ dikush nga qoshku na tha,/ atëhere ti, dikush ia priti,/ veç për të tjerët do bëje hata!… N. ’90

Kur erdhëm…

Kur erdhëm në Gjermani,/ fillin e Tezeut shtrova nga pas,/ merakun e vendit kisha,/ a do ta gjej atje ku e lash!?.. ’90

Sa …

Sa yje ka qielli,
aq mendje ka bota,
sa rërë ka deti,
aq punë të kota!
N. ‘90

(Disa poetëve)

Adem Demaçi,/ ti hyre në burg,/ që unë të të bëj poezi,/ ti bëre burg,/ që unë poeti,/ talentin tim për ty ta shkrij (!)…/ Por ta di mirë çdo poet,/ se edhe më t’bukurën odise,/ për ty t’kisha kriju, Adem Demaçi,/ në zjarr kisha me e hedh,/ vetëm të kisha mundësi,/ që n’bangën e t’akuzuarve,/ ata që të dënun,/ të kisha me i nxjerr. 27. 11. ’90

Provincialët

Për provincialët kudo përbuzje./ E pse?… Se merren me fjalë,/ bëjnë biografira,/ ajo kështu, ai ashtu,/ nuk lenë njeri pa përfolur,/ i marrin të gjithë me rradhë;/ ndryshe ndër qytetet e mëdha,/ ku se ç’farë bën, nuk pyet njeri,/ në daç martohu katërmbëdhjet herë,/ në daç rri vetëm pa shoqëri.

Por …, nëse nuk do të ishin provincialët,/ që të rëndonin në njërin krah,/ në rrugën e degjenerimit do të binin,/ të gjitha qytetet e mëdha. Dhjetor 1990

Omer Khajami

Desh Omer Khajami,
një vjershë të krijonte,
ku keqdashjet e njerzvet,
me forcë ti kritikonte.

Na u ul mbi tavolinë,
por s’i vinte frymëzimi,
që ti dil vargu me rimë;
e po i humbte durimi.

Atëhere si për më mirë,
nxorri nga qilari verë,
ti dil vargu i arrirë,
e piu të tërë menjëherë.

Parreshtur nisi të punonte,
sa vera akoma s’e kish zënë,
“gjaku i Krishtit” e frymëzonte,
punoi gjithë natën me hënë.

Por kur vera po e zinte,
të tjera nisi të bluante,
ëndrra me sy hapur po shihte,
e djallërisht nisi të shkruante.

Kish dëshirë qejfe me vajza,
por dhe Zotin t’mos e tradhtonte;
që gjithshka mos ta bënte harza,
vjershën nisi ta korrigjonte.

Dhe se si e rregulloi,
shiheni pak më poshtë,
khajamihzmin krijoi,
se pija në fakt e detyroi.

“Bëni qejf dhe pini,
të mefsht mos jini,
Zotin mos e harroni,
dolli për ’të ngrini!”

Dhe bota me nderim e kujton,
e sipas qejfit e interpreton,
harron se ai atë natë kish pirë,
që ti dil vargu i arrirë.
21. 11. ‘90

Do falja …

Do falja gjithshka,/ mall e katandi,/ do jepja ç’kisha,/ lekë e pasuri,/ si shpirtin dhe jetën,/ për ’të do e falja,/ asaj që do t’më falte,/ hyjnoren dashuri. 13. 11. ‘90

***

Ditët kalojnë,/ dhe më shumë se fjalët,/ kërkoj heshtjen,/ ndonse s’jam i tillë. Dhj. ‘90

***

E vrava mëndjen,…/ E gjeta përse njerëzit janë të lumtur,/ … sepse janë skllevër!… Dhj. ’90

Më fisniku

Më fisniku nga gjith’ jetët,
është druri.
Cili? Pjeshka? Lisi? Apo …?
Kjo s’ka rëndsi;
sejcili në vëndin e vet.
Dhj. ’90

Na e dashkan demokracinë …

Demokracinë na e dashkan edhe disa kriminelë,
disa që dhe ligjin e tyre gjith’ jetën e kan’ shkel,
disa të hurit e të litarit,
disa që për pushtet,
kanë rrahur, shtypur e vrarë,
kanë shkelur dhe babën e vet.
Disa, që si pederastë,
fytyra pa shprehje qenë,
të paprekur nga asnjë ndjenjë,
torturonin popullin e mjerë.

Këta na e dashkan demokracinë pa përplasje,
pa hapur sinoret e vjetra,
ta vendosin vetë prapë drejtësinë,
ti shpëtojnë kështu gjykimit,
vetes o t’ tjerve tu japin mundësi,
me metoda t’reja e duke ndrruar lëkurë,
të nderohen përsëri si shenjti,
duke kthyer një tjetër diktaturë.
14. 12. ’90

Demokracia e re

Ja dhe demokracia u bë !
Çudi !
Deri më tash prej saj kishim patur frikë !
E pse ? Për hiç gjë !
Mjafton të ndërronim në kushtetutë një pikë!

Tash me pluralizmin dhe me panvarësinë,
(pika ka më pas klauzola të tjera),
kemi përpara një jetë të re ;
lamë pas urrejtjen edhe mërinë,
s’vepron më forca, paraja, pushteti,
as frika, pasioni apo guximi,
por ligji është zot mbi gjithë k’të dhè.

Le të ketë që thonë se janë persekutuar,
rrahur, burgosur, pa gjyq dënuar,
për ’ta ka zyra çështjet për ti parë,
republika s’lejon vet hakun me e marrë.

Kështu tash do i shohim, -siç duan ata,
rrahsin dhe të rrahurin të ecin krah për krah,
ai që gjer dje shtypi, masakroi,
kurorën e dafinës dhe sot e fitoi (!) .
9. 12. ’90

E si t’mos jem marksist!

Ashtu siç thotë Marksi për veten e tij,/ -se ai nuk është marksist-,/ ashtu do të doja të thoja dhe unë për vete./ Si ai do të doja të besoja,/ jo çdo marrëdhënie e njeriut varet ekonomikisht,/ jo çdo përcaktim juridik varet nga marrëdhëniet në prodhim,/ jo çdo ide politike varet nga interesa material.

Por …, fatkeqësisht shoh,/ se dhe ndjenjat jan’ llogarit më par’,/ çdo veprim nga arka e xhepit është i var’.

Atëher’ , si të mos jem marksist,/ kur shoh kudo përpjekje veç për ar !?!

19. 12. ’90

Ç’ paradoks

Ç’ paradoks !/ Në vënd të na bënin prindërit ne/ kundërshtarë të regjimit,/ i bëmë ne ata! Jan. ‘91

Kjo është dialektikë

Po shoh se poezinë e lexojnë mjaft,/ (lëre më prozën),/ shoh se mbi gjysma e shoqërisë/ është e prirur për keq,/ -kështu duket ka ngjarë e do ngjasë gjithnjë./ Atëhere …, përse të shkruaj ?!… Dhj. ’90

Përherë në dallgë

Një zhgabë-anije tundur nëpër dallgë,
lufton furishëm që t’mund të shpëtojë,
nuk dihet furtunës në do i bëjë ballë,
zemërimin e ujit në do e durojë.

E vështroj nga larg unë i mahnitur,
as vetë nuk kuptoj në ç’gjëndje jam,
ku bota e syve gjith’ e vërtitur,
tundohet nga uji që gjithshka përlan.

Por anija-zhgabë mbi ujë qëndron,
s’dihet sa jetë mund ti ket’ mbet,
në luftë me ujin vazhdon lundron,
nuk pyet për dallgë e për tërmet.

Ashtu në gjëndje të ekzaltuar,
kur shoh që fundi anijes afron,
hidhem në ujë për ta shpëtuar,
shpirti përmbytjen, kurr s’e duron.

Përleshem dhe unë ashtu i marrosur,
kthej timonin në tjetër drejtim,
ngrej velat, zhgabën ta bëj të pamposhtur,
mbi kiç luaj pallën, në ujin që nxin.

Tërbimi i ujit që egër shkumzon,
më me furi ngrihet mbi bort,
tutje anijen të shkojë s’e lejon,
pregatitur i ka të fundmin mort.

Nuk dihet sa kohë kështu kalon,
nuk dihet sa kohë kështu do të shkojë,
nga zgjim i përhumbshëm që të shpëton,
kurrë zemra ime nuk do t’pranojë.
Dhj. ’90

***
Kam parë ëndrra shumë,
në gjumë të rëndë e të lehtë,
por ëndrra më e madhe,
duket jeta ime vetë.
Dhj. ’90

***

Kam parë ëndrra shumë,/ në gjumë të rëndë e të lehtë,/ por ëndrra më e madhe,/ duket jeta ime vetë. Dhj.’90

Ramizit me shokë

Dëshmorët lëri ku janë,/ neve mos na ngini,/ shihni veten ku ini,/ se neve ju pamë. Dhj. ’90

Dritë e qiriut

Një flakëz e vogël qiriri mbi krye,
që duket se pakëz ambjentin ndriçon,
ndonëse s’ka zjarr sa qielli me yje,
i jep dritë njeriut, shpirtin ia qetson.

Kjo flakëz e vogël që dridhet në terr,
urtësinë e shekujve ndër njerëz shpërndan,
don tu pastrojë zemrën nga çdo zeher,
për ‘ta e jep jetën, bëhet kurban.

Por flakë e qiriut nuk ka fuqi,
për kohë të gjatë që ta ngulisë,
urtësinë e shekujve tek çdo njeri,
e të zhduk dasinë që vjen prej mërisë.

Kështu që njeriu pas shuarjes e harron,
dhe s’dihet kur prapë do ta kujtojë,
aty ku e ka lënë, jetën vazhdon,
kujdeset për barkun që don të jetojë.
1990

O zog

O zog i vetmuar që lart cicëron,/ ta dija se ç’thua në tënden gjuhë,/ më parë se të kryeja të miat punë,/ do t’shërbeja ty në ç’ka urdhëron.

Dhe të më mundoje me natë e me ditë,/ për ty do robtohesha me dëshirë me vujt,/ se ndryshe nga njeriu që me ligësi ësht mbrujt,/ me të Mirën të kanë kriju, ty hyjnitë. Janar 1991

Fund
E shfreva pak shpirtin në varg epik,
e zbuta pak zemrën në varg romantik,
kurgjë s’do krijohesh po t’mos rrinte ndez,
në shpirtin tim të ashpër, vargu lirik.
Dhj. ’90

***
Fund nuk paska ndonjëherë,
vazhdimi, -torturë përherë!
’90

Ç’pashë

Të thuash ç’pashë gjith’ jetën që brodha,/ mëri dhe cmirë gjithë ky njerëzim,/ ku ishte shkaku, dot nuk e kuptova,/ mjerë ku qëlloi ky shpirti im! 1992

Ç’ kohë!
Zhurmë, rrëmujë, heshtje, gjallëri!…
Ç’kohë jetojmë!…
Pemë të krisura!…
Lule artificiale!. . .
Paralizë!. . .
Emra të harruar, e ca të krijuar !. . .
As sfinks i vjetër, as sfinks i ri !…

Din Hyka, ç’ka që më kujtohet?!.
Po Dhimitri i tij?!.
Çudi, vdiqën heronjtë!…

Duhen krijuar idhuj të rinj!…
1992

Tash
Të lash fyell,
fyell të gjeta,
veç tash rrije
në presidium!
‘92

Dot…

Të fotografova,/ në pikturë të hodha,/ sklupturë të krijova,/ zemrën dot s’ta mora. ’92

Më besoni
Më besoni!
Qiejt përshkova,
kaptova male, detet lundrova,
e ku s’shëtita,
të gjitha i pashë e ku nuk shkova,
lulet, ajrin, aromat, gëzimet,
të gjitha e më i provova …
Por të gjitha së bashku,
e tjera sa më s’shkrova,
jo, me të lumtur s’më bënë,
sa në kohën kur dashurova.
‘92

Të dhashë vetëm një gjethe dafine,/ -më dhe një puthje./ Atëhere mblodha të gjitha lulet,/ e ty ti dhashë,/ -më dashurove./ Të dhashë gjithë ç’kisha,/ dhe shpirtin ta fala,/ -më bëre skllavin tënd! ‘92

Dy gra

Një lule i falën, fort u gëzua,/ një burrë i dhanë, për jetë u lumturua./ Por tjetra që vetë, dhjetë burra ndërroi,/ gjysmën e saj të jetës, me lot e vajtoi. ‘92

Jeta
Jeta,
Kjo portë e vdekjes !
Buzëqesh,
e tallet me ne.
Kjo kohë e harxhuar kot,
-kënaqsi e egoizmit !
‘93

Qa (më)

Qamë,… e qamë pa mbarim,/ ashtu sa dhe qiejtë nuk kishin qarë./ Ngulçima na mbuluan,/ dënesa që shpirtin coptuan./ I lamë lotët faqeve të bien,/ e s’dimë ku shkuan,/ të rridhnin pa fund./ Qe kjo më tepër se një vajtim,/ e s’di …, më shumë se kaq,/ që vetë shpirti e di, t’ju them,/ veçse një gjë e dij,/ -për ata qiej e gurë betohem-,/ (ndonëse kërrkush s’më pa),/ -ah sa do të doja t’ua thoja përse kam qarë-,/ se unë qeshë,/ vetëm unë/ me lotë të tharë,/ e ndoshta ai shpirti im,/ por jo tjetër njeri. ‘93

Naiv
Naiv qeshë,
(duket linda i tillë).
Ndonëse librat të tërë i lexova,
e ç’nuk lashë më,
deri në “përse” gjithshka studiova,
s’më ndihmuan as njëra as tjetra,
por vetë jeta,
ajo më dha ca shqelma,
sa të tëra më pas i kuptova !
‘93

Dhimbje
Të dhembin,
të gjitha të dhembin;
kockat,. . . po, po, ato të parat,
mishi, kryqet, koka,
duart, e më përbrënda,
zorrët, stomaku, mëlçia,
e ç’më tjetër,
të gjitha …
Por të gjitha asgjë nuk janë,
asgjë, po ju them, sa dhemb shpirti,
nga një jetë pa qëllim.
’93

Kjo ëmbëlsi

Ah, kjo ëmbëlsi,/ rreth e rreth …,/ Ç’ka më shumë po kërkon?!…/ Qiell blu, male të lartë,/ det pa masë, tinguj pa fund,/ ky diell që të ngroh,/ të gjitha… ,/ të gjitha e ç’ka rrezaton,/ s’e ngrohin dot shpirtin tim,/ sa vetëm pakëz dashuri!… ’93

Mbrëmja

Gjithë ditën, … nga mëngjezi,/ bredh, luan, punon, …/ shëtit, mëson, …/ gëzim, mëndje humbur,/ lëvizje pa pushim,/ kurgjë nuk ka rëndsi,/ dhe gjithshka ka rëndësi,/ takon, ikën vjen,/ dhe gjithshka ashtu pa ndjerë kalon …/ Por, … por ja bjen muzgu, një qetësi,/ mbrëmja krahët pralon,/ shpirti ytë i gjallë,/ që gjithë ditën furishëm,/ për kënd s’ka pas nevojë,/ diç, … diçka kërkon,/ po, po, … përbrënda ndrydhet në vetmi,/ s’e merr vesh, asgjë s’kupton,/ mbretëria e mbrëmjes qetësisht,/ e kllap, e trullos, të qajë e bën, …/ një shok, po, po, një shok do, a fëmij,/ a ç’ka tjetër të jetë, burrë apo plak,/ të lëvizë aty pranë,/ të flasë, të qeshë, të qajë,/ makar dhe të dhjesë,/ diçka që ambjentin gjallëron, …/ Dhe falë gjithshka, trim je,/ gjumin, qetësin, të humbin të gjitha, s’ka gjë,/ mjaft më me vetminë e mbrëmjes,/ që makthshëm shpirtin pllakos ! … ’93

Shqipëtari

N’ja ‘to gur ku dielli shndrit,
e pik e vesës furfuron,
n’ja ‘ty bash asht shtri shqyptari,
gjum’n e ambël si me e don.

Edhe ëmbëlsinë e erës,
dhe ngrohtësinë e qiellit,
çdo ngjyrë është për ‘të,
gjithshka përreth kundërmon.

Ç’ ka natyra, -ia ka fal,
ma mir se çdo ven përreth,
kudo sundon gjelbnimi,
veç lule, pem’ e gjeth.

E tërë është tokë e tij,
të parët ia kanë lënë,
ta gëzojë për jetë e mot,
mos me e shtri dorën kërkënd.

Me vocrrak e kolopuç,
me nikoqiren në shtëpi,
zemna e t’mjerit të këndoj,
me ludh e gjedh, kjo mretni.
…-…
Por n’kto dokrra tash të vjetra,
që mëmëdheun me zor ta shtin,
qe besa vetë ky trim shqiptari,
i ka lan m’ i an’, se n’punë s’i hyn.

Këmbë njeriu, burra dhe gra,
në dhè të huaj gjejnë rehat,
aty ku rrjedh dhe ujë i ngrohtë,
pale për barkun, po s’ka merak.

Nj’ aty po i hyn ky dreq lezeti,
në perëndim, qoft dhe fshesaxhi,
ia përkul qafën kujdo burokrati,
s’po don më me dijt për vend’n e tij.

Kalimera, buongiorno, guten tag,
mjesi, danke, thenkju verimaç,
me punë, por … edhe me prostituta,
nga mëngjezi e deri në darkë.

E ne familja nji po ashtu,
ç’oku mbahet sa për reklamë,
qejfi do ba, ku ka për t’dal,
gjithshka në rregull po pate paranë.

Kush ngriti flamurin në Vlorë ?
Më vjen keq, por s’më kujtohet,
ta ndrroj Markën në vënd,
gati i kam paratë në dorë.

Nji k’shtu po degradohet kudo ku ësht,
ky trim mbi trimat, besë shqipëtari,
dhe tokë e tij, sa syu Gramozit sheh,
rrënohet përditë, kudo i verdh bari.

E me pyet pse u arrit deri këtu,
më mirë pyet: pse po shkohet më keq,
mos fajin e ka vetëm perëndimi,
apo dhe makutëria e shpirtit për dreq ?!

Do. 16. 3. ‘95

Guackat e detit

Guacka deti,/ së shumti i mblodha,/ në formë dhe ngjyrë,/ shumllojshmëri;/ aty pranë bregut,/ pa fort mundim,/ më prisnin të hapura,/ një e nga një.

Bosh përbrënda,/ aspak shkëlqim,/ nuk them se s’kishin,/ ndopak bukuri;/ damarë të ngritur,/ si me fërkim,/ dhe gjysma plot,/ si mizëri.

Por doja një,/ vetëm dhe një,/ e kërkova tutje,/ në thellësi;/ doja të qe e plotë,/ siç e kish bërë nëna,/ por… fshehur e mbante,/ deti në gji ! … 24. 8. ‘97

***
Lulen që prure,
përherë e ujita.
E ujita dhe me lotët e syve të mi !
Deri më sot arrita …
Akoma lulëzon !
E në është nevoja,
do jap dhe gjakun tim !
‘97

***
Shkreptim qielli ?!.
A lot lumturie,
shkoi e ra,
e zemrën ma coptoi ?!.
Rrëmbithmi e përshkoi,
e prush të zjarrtë la,
pambarim !…
‘97

***
Kufijtë e qiellit kërkoj,
ti mas, . . . . . . .
e pse jo, . . .
edhe ti rregulloj ! . . .
’98

***
Në shpirt, thellë u futa,
fundin ti gjej, …
e ç’pashë, e ç’llëngjeva,
vështirë ti tregoj ! …
Vetëm di të them,
dot fundin, jo s’e gjeta !
‘98

***

Panjohësi përreth,/ panjohësi dhe vetvetja,/ panjohësi dhe miqte e tu,/ se plumb është e vërteta. ’98

***

Shkumëza birre në gotë,/ shkumëza hije në kokë,/ një shkumëz e gjithë jeta,/ shkumëz dhe e vërteta. ’98

***

Pemë të kërthyera,/ sikur të duan të hyjnë në botën e kafshëve!/ Kafshë të drejtuara,/ sikur të duan të hyjnë në botën njerzore!/ Njerëz të mpirë,/ pa ndjenja, robotë, -botë metalore! ‘98

***

Rrezatim vezullues …/ Shkëlqim ëndërrues …/ Gjithësi magjiplot . . ./ Kupola yjesh . . . ,

. . . . . . . . .

Ah, poezi e mjera,/ që s’të kreva dot ! ’98

***
Çirak,
Endëmbledhës,
Kaposh,
apo Hajdut,
takohen të gjithë,
Ministër dhe Makut,
në restorant,
të veshur dhe lypsarë,
të qeshur dhe të qarë,
dikush tek dera,
dikush tek plehrat,
dikush ulur si mbret,
me kruajtëse dhëmbësh në xhep !
’98

***
Këmbanë e kishës bie,
këtu ku jam,
në Gjermani ! …
Ushëton në gjithë qytetin tim të vogël …
Vazhdon tingëllon,
Refron me nxitim ! …
Prej larg dëgjohet,
si një muzikë.
E përse të mos nxitohet ?!.
Koha është flori !
Asaj kërkush nuk i bie ;
priftëresha ka shtypur një buton,
gjithshka e automatizuar !..
Një çip komjuteri
kryen gjithshka,
e sjell valët e këmbanës në veshin tim.

Ndoshta nesër dej,
akoma më i shpejtë,
ritmi i këmbanës do të bjerë ;
si tekno e kasetave të mia,
e kërcimit vend do i lejë ! …
‘98

… Tha

Poeti tha : shëndrimë eklipsore!/ Filozofi tha : mohim jorefleksiv!/ Politikani tha (gënjeu) : jua siguroj!/ Improvizatori tha : biçim nevojtore!/ Inxhinieri tha : difekt teknik!/ Mercollogu tha : do ta fermentoj!/ Karrocieri tha : do sjell ushqim!/ I papuni tha : do gjej një mik!/ Biznesmeni tha : do të investoj!/ Nëna tha vetëm : o bir! ‘98

Rrëbeshe

Rrëbeshe ranë diku,/ përmbytje, lëmej, stuhi,/ tajfunë shkulën pemët nga rrënja,/ një shi, sikur nuk kish rënë ndonjëherë.

E qyteti im qëndroi përsëri./ Kërkush nuk u përmbyt,/ njerëzia sikur u rilind,/ rrjedhë e jetës njohu veç vazhdim;/ më vonë shpesh u kujtua,/ atëhere kur dielli shndriti,/ e çdo gjë e lau me ngazëllim.

Por, një herë, …/ (eh, atëhere,) …/ një lot i vogël, … po, po,/ një lot i vetëm dhimbjeje, dëshpërim,/ një lot humnerash shpirtrash njerëzor,/ rrodhi rrëke, …/ e panë të gjithë ;/ kapiti atëher çdo ndjenjë mbi dhè,/ krijoi brenga e zemra coptoi,/ ktheu përmbys gjithshka,/ e tronditi themelet e qytetit tim,

……………

jeta nuk paskësh qenë krejt pa kuptim ! ’98

Dhjam
Ej, njerëz,
jam shëndoshur, …
kam filluar të vrapoj,
të tres dhjamin e kotësisë,
që trupin më rrethon,
e të bëj ca muskuj-prometeu,
përgjumjen të godas,
të nis jetën si më parë,
i gjallë, gazmor,
të dobtin ta ndihmoj,
qëllim të kem,
frikën ta ndjek,
të drejtën ta çliroj,
prandaj po dobësohem,
ja, gjithshka me mund po e arris, …
vazhdoj të vrapoj, ……….

Së fundi i arrita,
muskuj-prometeu,
të lidhur, të fortë,
habitem dhe vetë,
por … ç’e do,
si më parë nuk u bëra dot,
ndreqa vetëm pak trupin e dhjamosur,
shikimin e kam akoma të përhumbur,
e shpirtin të lyrosur ! . . .
Sa. 29. 1. 2000

Ç’ishte kjo ?

Më erdhe drejt,/ si rrezatim,/ i një pasqyre të thyer,/ ishe një apo shumë,/ të pashë në çdo anë,/ më përqafove,/ disa shëmbëlltyra,/ kaq ëmbël,/ sa dot s’e kuptova,/ ç’ishte kjo !?!… ‘99

Ëndra

Ëndra të bardha,/ me qenj të zinj,/ dhe gjurmët e kalit të Trojës,/ përcjellin mijvjeçarin e vjetër,/ dhe lajmërojnë ardhjen e shekullit të ri,/ përzjerë me valët satelitorë,/ Demokracinë konfirmojnë,/ e qiellin mbulojnë me dëborë,/ ditën ta bëjnë natë,/ e natën, -ditë,/ ëndrat të ti bllokojnë,/ e ta asfiksojnë të mjerin njeri !… Sa. 26. 2. ‘00

Qytetar

Xhaketën e qytetarit vesha,/ e dola në bulevard,/ rrezet e diellit më shplanë,/ hapin drejt e hodha,/ së bashku me besniken time,/ – hijen e katundarit! ’2000

***
Lumenjtë derdhen në det,
dhe deti avullon në qiell,
qielli zbrazet në tokë,
dhe toka e shpie në lumë.

Vërtet është rreth vicioz ?…
Apo dikush mban motorrin në punë ? …
‘2000

Dhe ty një ditë
Fjalë loti gjëmuan,
në zigzaken e hapave tanë,
brenga nga pas lanë,
rënie yjesh ndriçuan,
kush deshi nuk i pa,
vazhdoi rrugën e spërkatur,
me hije frikash shtruar,
nën sqetull verbërinë shtërngoi,
kopsiti jetën më se i mbajtur,
dhe pyeti një ditë tepër i çuditur,
përse tash vonë fati e dënoi ! …
‘2000

Pres
Unë pres lëndë druri
për gazeta,
Që të kem të nesërmen
ç’të lexoj,
Shtyj kohën me pallavra
dhe reklama,
Fjalëkryqit, shkronja
i shtroj.

Kështu siç presim të gjithë
jetën tonë,
Mos të kemi turp ta tregojmë !
’2000

***
Prej kohësh vetëm qiell gri, …
. . . . . .
Pasqyrë e jetës sonë.
‘2000

Pranvera

Shoh gjelbërimin,/ cicërimën e zogut dëgjoj,/ dhe diellin që ngroh,/ kuptoj se ka ardhur pranvera.

Gjithshka e shoh,/ nga xhami i trenit që udhëton,/ faqen pështes tek ngrohtësia,/ dhe pshehrëtij …/ Ç’është kjo,/ i mbyllur,/ vetëm udhëtoj,/ nuk ka një dritare të hapur,/ aromat të shtërngoj,/ i hermetizuar,/ vuaj ardhjen e pranverës,/ me ajër të kondicionuar,/ kjo është,/ e ardhmja e njeriut,/ Elektronikë-Civilizacion.

Kuas i vetmuar,/ gjithë jetën udhëtoj,/ s’di përse,/ shpirti po më pëllcet,/ grushtat shtërngoj,/ ç’të bëj,/ më thuaj ti lexues i dashur,/ …………/ s’më ngelet veçse lirinë ta ëndëroj. 2000

Këtu në perëndim

Yje perëndimorë,/ mjekra të lyrosura,/ bakshish i dhënë me mundim,/ duar të zgjatura,/ vetura që shtetin qarkojnë,/ dhe plehra të ndara pa sistem,/ me ’to karriera të qëndisura,/ këtu në perëndim,/ me televizorë digjitalë,/ që botën tregojnë,/ atë botën e tretë pa drejtësi,/ dhe shkëlqim reklamash me bojë,/ ka bërë paraja e shkretë,/ të gjithë për ’të në punë,/ shumë, socialin provojnë,/ në rrugë demostrata e planifikuar,/ nga kompjuteri i presidentit,/ për ata poshtë,/ që ritmin e hapit nuk prishin,/ dhe klithm’n e zemrës kyçin,/ hollim i qafës para shefit,/ përmendore Autoritetit,/ dhe polici i gatshëm,/ me rrogën e demokracisë i pakënaqur,/ nën miliardat e paragrafëve,/ kontradita e ligjit sundon,/ kudo, bashkë me fenomenin,/ kërkohet Big-Bengu,/ në ç’kohë ka ndodhur,/ Dinosaurit s’i gjindet shkaku,/ kërkojnë të gjithë si lypsarë,/ të zhveshur jo vetem në filma,/ por dhe krenarë,/ lakurqësi e lirë,/ metafizikë në veprime,/ kur shohin përpara Supergjigandit,/ Pallatit të Drejtësisë,/ vegime shkronjash të lashta,/ në kohë skalitur,/ as celularët i dallojnë,/ E DREJTA KA VDEKUR,/ zë s’kanë të bërtasin,/ vetëm hedhin sytë tek ora,/ sa ka vajtur,/ me pirunin ngulur në makarona spageti,/ si avulli qiriut në fytyra të mjegullta,/ ulur, veshur mirë,/ tej xhamit të restorantit nga brenda,/ pa lënë gjurmë kërkund,/ nuk shohin jetën e humbur. ’2000

Politikë Shqiedhjare

Kollona e tetë duhet të kalojë në Shqipëri!/ Se nuk na mjaftoi kollona e pestë!/ Paraja zëvëndëson vuajtjet,/ siç edhe seksi, -dashurinë. ‘00

***

Edhe politikani e ka një ditë pushimi në vit;/ -jo vetëm thjesht nga komlekse inferioriteti,-/ kjo është një prilli. ’00

***

Politika më duhet,/ Paraja ca më shumë,/ Pa Karrierën s’bëj dot,/ mbi të gjitha: Personi im. ’00

***

Politikë për vrasje,/ Vrasje për para,/ Para për dashuri,/ Dashuri për politikë. ‘00

***

Qiej të rënë,/ Diej të ftohtë,/ Dritë errësire,/ Dije e kotë. ’00

***

Mbledhësi yjesh,/ si milingonat në tokë,/ gjëmime rrufesh,/ asgjë e plotë. ‘00

Kuptim

Literaturë plus Paradoks,/ Matematikë plus Edukatë,/ Gjeollogji dhe Arkitekturë,/ Ananatomi shto dhe Fiziollogji,

Lëvizje, Shtytje, plus-minus Qëndrim,/ Jeta, por edhe Vdekja gjithashtu,/ Kurgjë nuk do të kish qoftë dhe pak kuptim,/ pa tingëllimin e notave në një Melodi. ‘00

Ca tinguj…

Ca tinguj piano,/ qirinj të ndezur,/ verë e kuqe në gota,/ buzëqeshja jonë e mekur,/ të gjitha, rrethim ambienti,/ nën komplimenta të shtirur,/ qëndisin mondanitetin,/ pa ’të jeta s’do kish kuptim. ’00

Ikin

Sekondat lëvizin,/ minutat kalojnë,/ orët shkojnë,/ ditët ikin.

Javët vrapojnë,/ muajt nuk ndjehen,/ vitet na lenë shëndenë,/ jeta, i dashur, më thuaj ç’u bë ?!. ’00

Përmasat
Në Shqipëri isha i gjatë, -normal.
Në Gjermani u bëra i shkurtër.
Shpresoj, përmasat e shpirtit të jenë po ato.
Ndonëse dhe për ’to dyshoj.
‘2000

***

Prej kohësh vetëm qiell gri, …/ . . . . . ./ Pasqyrë e jetës sonë. ‘00

Në perëndim
Jetë muti dhe këtu,
në perëndim,
robotë, pengesa, qull fabrikat,
njëlloj si lindja,
me të vetmin ndryshim,
thika mbas shpine,
ca më e mprehtë,
lëngon, vuan,
s’ta ve kush veshin,
vetë t’ia dalësh mbanë,
me dosjen e biografisë nën sqetull,
pa harruar fotografinë,
flokët e qethura si kinez,
me shtyllën kurrizore të dërmuar,
jo vetëm nga puna e rëndë,
por edhe nga përkulja me finesë.
‘2000

Vdekja
Ja dhe vdekja po afron …
nuk është çudi,
në moshë të re,
me arkivol paradoksi,
diktaturës shpëtuar,
vrarë në demokraci !
‘2000

Vargjet e mia

Ah, këto vargjet e mia,/ si lastarë të egër shpërthyer,/ të papunuar zvarriten mbi letër,/ besnike shpirtit të trazuar,/ pa rregulla metrik,/ e normat e trurit të poetit,/ virgjëresha,/ siç i ka bërë Muza-Mëmë,/ ndaj ndoshta nuk janë dhe aq të bukura. ‘00

Shoqëria jonë

Disa zhvishen dhe më,/ lëkurë zbuluar dalin,/ të tjerë vishen dhe më,/ nga këmbët tek koka mbuluar.

Pole të largët,/ Ekstreme të ndarë,/ njëri-tjetrin s’e pranojnë.

E megjithatë,/ shoqëria mbetet si gjithnjë: demokratike,/ … me njerëz autokritarë! Maj ‘00

Bie shi
Bie shi papushim,
zhurmon si gurë zhavori,
e shtrohet në xhamin e dritares sime,
ashtu monoton,
kërkuar prej kohësh nga shpirti im,
i gjurullduar në mejhan’ e kohës,
që qetësinë tash vonë kërkon,
sa mirë,
troket e troket,
i shtrirë e dëgjoj,
s’dua as diell tani,
dhe qiellin blu e zboj,
vetëm këtë trokitje të shijoj,
le të bjerë,
ka kohë dhe për qiej me yje,
ka kohë dhe për rrëmujën e ditës,
tani vlen kjo ëmbëlsi vetmie,
që vetëm shiu ta dhuron.
6. 6. ’00

Planetët
I morra planetët dhe qiejt bashkë,
diejt e më ç’ishin, asteroidë e meteorë,
në një pako i futa, diku ti dërgoj,
të gjitha zunë vend përbukuri.

Veç me tokën më gjeti belaja,
as thesi i madh s’e nxinte dot,
i dilnin nga gryka veç poshtërsira,
hipokrizi, gënjeshtra, më the e të thashë,
mundohesha ta lidhja, ishte e kotë,
shkëlqim diktaturash, vrasje nga demokratë,
kollare të lidhura ndër mikrofonë,
rrëmujë hesapi, trahalli, sallatë,
njeriu i lirë nga idetë e tij,
dhe i lidhur me idetë e shoqërisë,
që nuk më linin thesin ta mbyllja,
e diku ta vërvitja kët’ gahallm britmash,
me gjithë farën e lukunisë,
mundohesha, djersija, fuqitë po harxhoja,
nuk ish çudi mos ta lidhja dot,
më e fortë se unë ish forca e marrëzis,
që kohës njerzore i kish dhënë trajtën e plotë,
dhe thashë : lëre dreqin në vëndin e tij,
nuk do të ndryshojë për jetë e mot,
vuajtjen përherë do e marri për gëzim,
dhe të vërtetën për çnjerëzi,
lëre në baltë me këpucë të llustruara,
për këtë lloj idioti, veç boshësia ka kuptim.
‘2000

Grabitësi ligjor
Gjelbërim, lule dhe shi,
duar të ngrejtura në horizont,
tautazhi aziatik spërdridhet dhe këndon,
sensovizioni im përzihet me atë televizik,
ëndra njerëzish si mjellma në fluturim,
unë, në krevat i pafuqishëm shtrirë rri,
mbas dere, ligji i përmbaruesit përgjon,
në ekran, buzë të përvëluara në amshim,
terri i natës më tej krahët pralon,
nuk mungon as fotografi erotik,
unë, s’di pse telefonin kërkoj të bjerë,
shpirt i zhuritur më djeg, më përcëllon,
llogjika ime nuk arrin këtë ta kuptojë,
firma më shfrytëzon, ligji mua më fik,
tani nuk kam forcë as receptorin ta ngrejë,
më ngelet të nesërmen si Buda me prit,
shqyerjen e derës nga gjykatësi bandit,
sot nuk më bëhet dikujt t’ia tregoj,
dhe pres i lidhur nga paragrafët e rinj,
përdhunimin e shtetit ligjoro-juridik,
ndaj vazhdoj përpjekshëm të ngulem në televizor,
tek polici që kërkon, apo emisioni mistik,
tek dashuria dhe urrejtja danteske,
edhe një herë letrën paralajmëruese lexoj,
të paguaj ato më pak se treqind euro,
më dolën borxhit me kokfortësinë time,
më ngelet përleshja me nënpunësin robot,
vetëm me grushta të drejtën ta mbroj,
por, . . . ah, i ziu unë me vete ç’bluaj,
sado herkul i fortë grushti im të jetë,
vetëm sa do e gudulisë këtë shtet madhor,
fatin vetë vetvetes ia kam shënuar,
rebel, i padëshirueshëm, antishtetëror,
kjo ka qenë e do t’jetë dosja ime e shkruar,
padrejtësitë juridike, kontraditat e ligjit,
skenat e përpunuara përherë do i luftoj,
i marrë jam, – ndoshta konkluzioni më i drejt.

Marr përsëri pultin e televizorit,
dhe shuaj ëndrat e gjelbëruara,
puthjen e epshit tek fotografi erotik,
policin amerikan gjithmonë në kërkim,
tatuazhin aziatik e bëj të ndalojë,
dhe tam-tamin afrikan të emisionit mistik,
që ende më godet në tamburin kllapues,
tek kridhem tash në përleshjet e ardhme,
paçka se le shiun pa ngjyrë të vazhdojë,
paçka se me vonesë mbas derës së shqyer,
të nesërmen kur i humbur në punë të jem,
më pas gjurmët e grabitsit qeveritar të pastroj!
Mi. 19. 7. ‘00

Karakteri
Shiu lag,
reja vreros,
plumbi vret,
fjala plagos.

Muzika ëmbëlson,
buka të ngop,
vera të deh,
komjuteri të ndihmon.

Dikush të gënjen,
leku të mungon,
këmbët të mbajnë,
shpirti të bren.

Cigarja të tymos,
leksioni të lodh,
ndihmën e kërkon,
mosshpjegimi të marros.

Sytë, burim i shterpë,
karakteri s’hyn në punë,
telefoni ka kryer gjithshka,
urdhëri, tepër i rreptë.

Hirearkia, lule zbukuruar,
demokracia, sa për televizor,
bythëlëpirja, gjithkund si përherë,
ligji me shkrim, -sitë e vjetërsuar.

Psherëtima, thellë ngujuar,
“bir i njerkës” në ball stampuar,
me cinizëm kudo qarkuar,
nga të shiturit e servilizuar.

Mes kësaj errësire mbuluese,
për çudi në ndihmë të vjen,
një flakëz e çmuar me pak dritë,
një copë rrugë e bën ndriçuese.

Shpresa kështu nuk humbet,
E MIRA akoma frymë merr,
Fjala telefonike diku ka ngec,
tek njeriu që karakterin s’e shet.
Do. 17. 8. ‘00

« Kostumi » im
Kostumi që kam veshur :
„Demostrant i vetmuar“,
nga turma i ndarë,
nga rreshti i shkarë,
hedh hapin tim ku vetë kërkoj,
Erë e lindjes, dhe e perëndimit,
s’më tërheq e s’më lëkund,
Veri dhe Jug,
-busulla ime është një,
as poshtë nuk shkoj,
dhe lart s’kërkoj,
i majtë, i djathtë, për mua s’ka kuptim,
i marrë jam që veten s’mashtroj,
të kem dhe unë një të kotë qëllim,
ekuilibrin e shpirtit t’më shpëtoj,
e t’mos dij se ç’është njeriu,
e t’mos dij se ç’është e mirë/e drejtë,
patericën e shpirtit vetëm të njoh,
që në një drejtim t’më tërheq.
Ndaj fati im aspak më shkëlqen,
turbullirën e të ardhmes si gjithnjë mirpres,
dhe eci, vazhdoj, bërtas i vetmuar,
kupolën e qiellit kam për mburojë,
e nëse veten pyes ndonjëherë,
ç’përfitim më dha qëndrimi im;
i qetë rrugën e hapave të mij vështroj,
që gjurmë të paanshme për pasardhsit do lerë.
Tetor 2000

***

Më ndrin qielli dhe natën të shoh,/ i verbër jam në dhimbje kalvarësh,/ të eci nuk mundem, shtërnguar jam,/ në cmirë idiotësh, paragjykime ndarjesh.

Shpirti më vuan, trupi po s’don t’ia dij,/ snob jetën e shtyj, gjysëm i këputur,/ lulet, aromat, si përherë vazhdoj ti dua,/ le t’mbillet e keqja, t’mundohet t’më mbyt.

Do të dua gjithnjë ndriçimin e diellit,/ do të dua natyrën në përkimin e jetës,/ burrërinë e karakterit të pastër do dua,/ gjithë ç’ka njeriun e vërtetë e vlerëson. Juni ‘01

(Plot të këtillë)

Zemra të coptuara,/ qiej të ndarë,/ përshpërima fjalësh,/ sy të paparë.

Vetmira të lidhura,/ krahë pa jetë,/ fytyra pa shprehje,/ njerëz të zbehtë.

Të gjithë të lodhur,/ pa nxë e pa dije,/ veç mut në bark,/ karakter asnjë fije.

As kërkohet, as nuk jepet,/ veç ku mblidhet dhe shumohet,/ ku të mundet veç gënjehet,/ ene bytha që veç çlirohet. ’01

***

Millosheviçi shkoi në Hagë,/ tash serbët do marin para,/ Kosova ka mbet ku ishte,/ veç perëndimi bën marshalla. Fr.29.6.‘01

Kujtimet
Kujtimet na lodhin,
kujtimet na shplodhin,
nganjëherë,
vetëm kujtimet janë e vërteta,
të mbledhura të situra,
të hidhura, të ëmbla,
të ndara veç e veç,
të forta, të zbehta,
na qarkojnë e s’na harrojnë,
edhe n’se vetëm mbeç.
‘2001

***
Këputa një lule,
me sytë e dashuruar,
i dhashë krahë shpirtit
me zemrën e coptuar,
ngrohtësinë e dhimbjes
përbrënda e ngujova,
u dhashë i tëri,
sa veten përvëlova !
‘2001

***
Në rreth të kuq, rrezik në zhdukje, :
Panda në Kinë dhe Tigri siberian ;
milion vjeçarja Puma në Amerikë,
dhe unë kafsha e egër, i liri-an.
Jan. ‘02

Keni parë ?
Keni parë zogjtë kur fluturojnë ?
Po peshqit në ujë si bishtin tundin ?
Fëmijën në bark si nëna-kangur e mban ?
Dhe turmën e njerzve, që bulevardit humbin ?

Të gjithë nxitojnë, kanë një qëllim !
Sytë veç përpara, s’dinë ç’mbrapa lenë !
Lëvizja është sita që të gjithë i ndan !
Disa i sheh ngrënës, të tjerët të ngrënë !
Jan. ’02

Plaku

O i vjetër e i bekuar,/ babëlok e me urti,/ e hedh hapin ngadalsuar,/ dhe me jetën bën çudi!…

Qysh kaloi e qysh na iku,/ ç’qe kjo hile që na përshkoi,/ mos vjen prapë si gjethe fiku,/ dhe na le me gisht në gojë!…

Apo ikën e s’vjen më,/ as dhe shpirti më s’jeton,/ parajsën qielli nuk e nxe,/ as dhe Zoti nuk ekziston?…

Qysh do vejë kjo puna ime,/ pyet plaku me habi,/ s’qenka zemra dhe aq trime,/ paska frikë nga terr’ i zi!…

Dhe kujton ç’ka kaluar,/ qesh aq ëmbël me vet’n e tij,/ çdo gëzim e ka provuar,/ nganjëher dhe me shenjtalli.

Hajt pra, e hap derën,/ vdekja të vijë kur të dojë,/ e merr shishen dhe hap verën,/ uron : vdekja të na rrojë!.. Okt. ’02

Ç’po na shitet

Në vënd të shqiponjave kërrallin sorrat,
tek sytë e bukur, -oj akuj ngujuar,
i humbur zë i ëmbël, tash veç çjerrimë,
tek fjalët magjike, gërmallë e daltuar.

Të nesërmen një zot e di se ç’do bjerë,
të tashmen të shplarë me ujë të pëguar,
të djeshmen shurrosur si do dhe më,
llogjikë e kohës, kuptimin ka mbaruar.

Lapsi sjell bomba, inati përplas avionë,
dikush ngel në klasë në demokracinë e kulluar,
fjalimi i presidentit na u ngjesh si grusht,
pa probleme dhe perzevativi në karrotën e qëruar.

Të kisha pak zë do bëja diçka,
media gojën ta ka bllokuar,
kamera kap sy, veshë, gojë të mëdha,
në presidencë dhe lulen ka fiksuar.

Dhe rrjedhin fjalitë, heshtin mendimet,
teori e re me të vjetrën është bashkuar,
kalorësit galuar do na sjellin paqen,
mbasi me terrorizmin punë të kenë mbaruar.

E gëlojnë daullet, fort ushton trumpeta,
të gjithë futen në valle me hapin e shtruar,
nuk ka qysh e pse, apo si, tek dhe kur,
vezullon kudo : solidaritet i pakufizuar.

E ç’vete, e ç’vete, ç’po na shohin sytë,
karakter i çtjerrur si këmishë e ndrruar,
gorricat po shiten si dardhë të mrekulluara,
kollari-mashtrues, gjithnjë po i respektuar !!!
Mo. 10. 12. ‘01

Art

Një arë më dhanë,/ e mbolla me lule,/ të bukrën e dua,/ si shpirt artisti,/ dhe vura pak gurë,/ e një pompë me ujë,/ gurgullonte ç’të them,/ si në parajsë Krishti.

Dhe shtrova kalldrëm,/ pakëz nga ai me ngjyra,/ e bëra ca ndarje,/ me dru prej ulliri,/ vura dhe stola,/ pa harruar një tavolinë,/ rrethuar prej erës,/ me gur nga më i miri.

Po dhe një tendë,/ përsipër i hodha,/ koliben për qenin,/ dhe lavjerës boll vura,/ bëra art me mermer,/ me ’të pak u lodha,/ mozaikët me kashtë,/ ndër gjth’ anët i thura.

Së fundi thirra ç’kisha,/ shokë, miq e shoqëri,/ tu tregoja veprën, artin,/ e kush isha më së pari,/ erdhën tërë qejf, por…/ tej së largu u ndalën,/ më thanë : ç’kisha bërë,/ ç’qe ajo kazermë ushtari !?! Jan. ’05

Preokupimi

Katastrofat po shtohen,/ Tsunami në Azi,/ mbi qindmijë të vdekur,/ klimat dhe qeverit po ndrrohen,/ nuk kish ndodhur e till tragjedi,/ prindër të mbytur, fëmijët shpëtuar,/ natyra egërsohet dhe njeriu dënon,/ tash i merr Mafia organet për t’ua ndërruar,/ por shyqyr Zotit, ka dhe mirësi,/ ndihmë gjith’ bota po jep,/ si mund të rrish i qetë para dhimbjes, dënimit,/ populli gjerman po ndihmon,/ treqind milionë deri më tani,/ ndërsa në vendin e shqipeve, populli im,/ ka halle të tjera, si dhe hallin e gjelit,/ qeveritarit i ka futur hundët një pis në bisnesin e tij,/ ndërsa media tash me programin e dixhitelit,/ në atë tokë gjithshka shqiptare,/ sidomos indiferentizmi,/ le t’fillojë dhe lufta e tretë në botë,/ ne nuk na intereson fare,/ këtu kemi një herë një inagurim,/ më pas baltën e rrugëve të shkatërruara,/ dhe pa harruar kryesoren : – zgjedhjet lokale./ O pikë e zezë!/ Kur do të na vijnë ment?!./ Të mos humbin dhe atë ç’nuk kemi humbur! Jan. ’05

Dimër perëndimor

Qetësi e jashtëme, turbullim përbrënda,/ autostrada me zhurmë, qyteza si varr,/ femra të lëna, meshkuj të braktisur,/ plakat mbas xhamit, të shohin ua ka ënda,/ reklama e gjatë, një film i fjetur,/ gjithshka e qetë, gjithshka e bitisur,/ kërkim i policisë, populli ftohet në provë,/ të tërë në radhë, se krimineli do gjetur,/ të tërë të lodhur nga dyshimi psikollogjik;/ zogjtë flenë gjumë, lëviz vetëm ketri,/ lëvizja kudo e njëjtë, e ngadaltë si e fjetur,/ mirësjellja nuk humb : -urdhëroni ju tjetri!,/ së fundi provat mblidhen, e nisen në laborator,/ deri nga vera, mendohet, krimineli të jet gjet,/ kështu ka ndodhur përher, në çdo rast mortor,/ krahasohet ADN-ja e mbledhur me spermën e gjet,/ atëhere të gjithë edhe një herë fëmijën e kujtojn,/ në kishë do mblidhen, do këndojnë prap në kor,/ floristi atje tek cepi i rrugës, përsëri lule shet,/ nxënësit e shkollës, varrin me lule do ia mbulojn,/ por . . . , deri atëher, eh, ka akoma kohë,/ analizat vazhdojnë, punohet me përpikmëri-qetë,/ si qetësi provincash, lëvizja-punë kudo rutinë,/ dimër, por jo ftohtë, as erë, as diell, as shi,/ i ftohti nuk don të ngrihet, i pëlqen me fjetë,/ ndoshta pret edhe ai ardhjen e pranverës, kushedi,/ me prit ?!…, unë di se pritja ka humb,/ e kush e di sot se çdo me thënë me prit,/ dihet që kjo do kalojë, dhe ajo do vijë,/ më vjen keq, por kështu ka ndodh çdo vit,/ me stinët, me vrasjet, me ndarjen, me dashurin,/ me ketrin, me punën, me analizat për policinë./ E reja e vetme sot për sot është me një asteroid,/ NASA do të nisë atje një raketë për ta plasur,/ (eh, çdo ti punojmë qiellit, akoma jemi duke shpik),/ ndërsa raketat dhe bombat e tokës do vazhdojn,/ siç kanë vazhduar të plasin, -punë kjo rutinë./ Prandaj mos u çudit, rri i qetë dhe si unë pi çaj,/ mos pyet qysh e pse, qetësinë e jashtme mos e ngaj,/ fara ka kohë e hedhur, nuk kemi tjetër çfarë me korr,/ të gjitha do ngjajn, ndonëse ne pak do na turbullojn,/ të gjitha kanë rregulla, sejcila në trajektoren e saj,/ gjithshka ka kohën e vet në dimrin perëndimor. Jan. ‘05

Babait

Diell, hënë, ditë apo natë,
koha kalon,
lotët më rrjedhin ndër sy,
atë mbrëmje s’e harroj dot,
ta shkruaj dora s’ka fuqi,
dhimbja në gji më sumbon,
fjala paska fuqi të rëndë,
lajmi qenka i pabesë ;
më gjeti këtu në Gjermani,
tek përpëlitesha në krevat,
ah, shpirti njeriut vetëm duron,
babai më la, dy shkurt dymijenjë,
e premte më darkë …

S’di vallë pse jam larg,
s’di vallë ç’dreqin këtu kërkoj,
të ndrydh psherëtimat me dryn,
ëndrat ti zamkos e ti palos,
për asgjë nuk kam fuqi,
veç rrufën alergjike duroj, …

-Të rregullonesh atje, më thosh,
pastaj të shohësh këtu -,
i shkreti baba, i miri,
për gjë nuk më shqetësoi,
ti të jesh mirë, më thosh,
unë nuk dua asgjë.

Iku me gaz në gojë,
siç donte vetë, siç thosh gjithnjë,
pa dhimbje e lëndime.

Por vuajti … ne ishim larg nga njëri-tjetri,
vuajti të më shihte të martuar,
këtë brengë dhe më pas ia lexova,
ashtu pa jetë në fytyrën e tij,
ah, dhimbje e paprovuar,
kish bërë shaka atë pasdite,
kish qenë më mirë,
e ndoshta edhe me vdekjen kish bërë shaka,
siç bënte përherë,
dhe … iku, na la,
iku pa u parë,
vite pa takuar,
atë verë e kisha vendosur,
do të isha atje,
t’mos mbeteshim kështu gjatë të ndarë,
por tjetër është shkrojtur në t’qiellit kartë,
e kushedi, jo tepër larg,
do të takohemi përsëri në botën e tejme.

Ah, dhimbje shpirti,
ah, lot i rënduar,
ah, qiell i shkrojtur,
ah, ditë e caktuar !

Gëzimi ka masë,
hidhërimi feste mbi kokë,
gjithshka për njeriun e ngratë,
nga balta kemi ardhur, në baltë do shkojmë,
kështu thosh shpesh, i miri im atë.

So. 13. 5. 2001

Trokita
Trokita në një derë,
tak-tak,
por s’mu hap,
ika e dola rrugës,
bulevardit trokita,
bum-bum,
s’më njohu, më injoroi,
e prapë ika,
i rashë qiellit,
dang-dang,
s’ma vari, a ndoshta s’më dëgjoi,
u ktheva,
dhe shpirtit tim i rashë,
tuk-tuk,
por dhe ky trokitjen ma ktheu,
je tepër vonë, më tha,
nuk ka më vend për ty,
se vete ti për të tjerët e ke të zënë.
Jan. ‘05

Njëlloj

Të mbathur, të zbathur,/ të varfër, të pasur,/ të gjithë njëlloj në Tiron,/ thithin pluhur dhe smog. 2005

O sa mirë…
O sa mirë me kjen shqyptar, oe, oe,
O sa mirë veç me u prrall, oe, oe,
O sa mirë me ardh vërdall, oe, oe,
O sa mirë me ngel truthar, oe, oe.
2005

Prapashtesat

Në udhë të gjata,
edhe të gjatëza,
në udhë të larta,
edhe të lartëza,
me prefiksa dhe sufiksa,
troket afërsia,
nuk thuhen të gjitha,
duhet lënë edhe pika-pika;
tek burojnë fjalët,
me drithm shkëndijza,
shoqëruar me prapashtesa,
avioni përshkëzon valë jete,
fluturon e flutërzon me lehtësi,
asgjë nuk ndjehet,
asgjë nuk pipëtin,
koha krejt irracionale,
subjektet pështetur pranë,
moment magjik,
sikur të kenë rënë në dashuri,
të palakuar ndonjëherë,
as vetë përemri vetor s’e di,
të shoqëruar nga diminutivë,
që bien tek kulla e Galileut,
të fshehura, të mjera,
të vockla, të grimta,
të gjitha të mbledhura,
e kthyer në predikat,
më të shumtat, ngjeshur në bagazhin e madh,
prej dyzet e pesë kilogram.

Eh, koha, avioni, fjalë e mbaresa,
mbyllje të zëshme e të pazëshme,
hapje ligjërate të lidhur e të ndam,
të gjitha në këtë moment, krejt pa kuptim,
është lidhëza, ajo mbi të gjitha që vendos,
ndihmuar ndoshta nga rrethanori,
në sintaksën fëminore të fjalisë,
si semantike dhe të kushtëzuara,
magjepsur nga kundrina e kundrinori,
dhe buzë të thara nga lartësit,
aq qetë, aq ëmbël, fjalë të përpira,
nëpër deje shkrirë, trokitur në shpirt,
sa s’ndjehet dhe kjo lartësia e magjisë, …
nuk ndjehet as avioni kur mbërrin,
(PARAshtesa do t’ish zgjedhja më e mirë).
Fjalia, ah, paska fund,
përmendet tek-tuk ndonjë lidhës kundërshtore,
veprimet bëhen bashkrenditëse,
kërcitja e rrotave pjesëzat i shkund,
vjen koha me u çu e me ik,
vetë mrekullia mbaroi,
momenti irracional u fik,
nuk ka më zgjedhje e as zgjedhim,
pasthirrma e mbet në gryk diçka dëshiroi,
por me vonesë,
subjektet tash të ngrit,
me drithma shkronjash të pathëna,
ngjeshin hollin e avionit,
dhe zgjuar nga bagazhi me rropullimë,
ndahen,
duke tërhequr sintaksën dhe morfologjitë,
me prapashtesa fjalësh ndër këmbë ngatërruar,
të heshtur,
largohen nëpër drejtime të pacaktuara…
Sepse bota, do s’do, do rrotullohet,
(ah, më mirë të kish qëndruar në vënd!..),
ky udhëtim shumë i shkurtuar,
krejt i pandjerë,
magjia është vetëm një moment!..
Kushedi,
në gramatikë zgjedhja ishte e gabuar?!.
Duheshin hequr prapashtesat,
këto zvogëluese të udhëtimit,
këto udhëtare të zvoglimit,
këto pjesore të bukurisë,
këto përpjestuese të gjithshkaje,
këto ndihmëse të veçimit,
këto zhdukëse të magjisë!?! …
2005

Pluhur Tirone

Ky pluhur Tirone na mban gjall,/ smog me squfur të padjegur,/ dhe plumb që mushkritë ti mbron,/ rroftë qeveria që s’merr asnjë mas,/ rroftë parlamenti që s’nxjerr asnjë ligj,/ rrofshin shoferët që gazit i pedalojnë,/ me rrangallet maqina, që shpirti nuk u plas,/ lum bosat e naftës, që veç për lek mendojnë,/ lum për këtë popull, që s’e vret mëndjen hiç,/ edhe po ta vrasë nuk dimë ku do kërcasë,/ bosh kudo përbrenda, zverdhë edhe zbardhë,/ vënd ka veç për kancerin, me kënaqsi e ftojmë! 2005

Vetëvrasje
Shqipëria po jep shenja vetvrasje,
Shqipëria po ha veten me dhëmbë,
Shqipëria nuk kërkon rrugëdalje,
Shqipëria po kthehet në një varrezë.

Bëhet mirë që toka nuk punohet,
bëhet mirë që veç jashtë po shkohet,
bëhet mirë që veç për xhepin mendohet,
mirë për popullin që nga politikani mashtrohet.

Tranzisioni po e zgjat litarin me u var,
për të gjithë ka sa të duash për ditë,
fund kësaj jete pa punë, pa shpresë,
ky numër i zi duket se ka me u rrit.

Nuk ka fajtor, shkak, apo faj,
nuk ka as dhimbje, lot, apo vaj,
në daç bërtit, ulëri dhe shaj,
gjallë këtë komb nuk ka se ç’ta mbaj.
Mars 2005

Francë
Francë,
kurva e Europës,
rrufjane,
politikane me shkollë,
dredharake, flirtuese,
e të gjitha ngjyrave,
e çdo manjak-diktatori,
finoke e hollë, di ta lidhësh,
din edhe ta zgjidhësh,
e ta mbulosh me art e finesë,
ta zbukurosh, kolorit farfarash,
din si ta ndërtosh,
din si ta rrahësh mendimin,
nuk e bën diçka ashtu kot,
e hollon, e mbledh, e trash, e ngjesh,
lart din ta ngresh,
të bukurën e don fort,
mjesi Madam, mjesi Mënsje,
me respekt kurdoherë,
jo ashtu trashë, formal,
ke shije qeratelleshë,
ke shije,
din ta ujdisësh, ta komoditosh,
në kondicione ngjyrash dhe përmasash,
në forma të kolme, por aspak të trasha,
monton kulla, ngre ndërtesa,
bën vetura dhe minibuze,
gjithshka origjinal,
gjithshka që të kënaq,
dhe trupin ta qetëson,
verën, ah, atë ta dua,
nëse më tej nuk ma shtrenjton,
kënaqësi, te Garsoni tek shërben,
ja, dhe atë Crosonsin, kërkush s’ta arrin,
ke art qerratelleshë, ke art,
jetën din si ta bësh,
me pak, por e zbukuron avllinë,
e ndrit rrugën,
e fluorizon parkun,
me shije, nën ngjyra dritash,
në radhë e formë,
sa kërkush s’i ka,
kudo e në çdo gjë,
ke art qerratelleshë,
mundohesh çdo gjë ta bësh saktë,
dhe bukur me art,
përpiqesh edhe me objektet të bësh dialektikë,
të mos kesh probleme nesër dej,
të vazhdojnë rrjedhën ujrat e zeza,
vetura më tepër rrugën ta zbukuroj,
edhe sateliti saktë në orbitën e tij të vej,
muzika, gjelbërimin e natyrës me njeriun
të bashkoj,
fëmijët në shkollë, kushtet ti kenë të plotësuara,
pleqtë …, ah këtu nuk ka lavdërim,
të vdesin i lanë më parë se një vit,
e ç’të them,
ke plot bukurira,
nuk e diskutoj, sa ke mirë e sa ke keq,
nga ty ke ç’të mësosh,
siç ka për ty edhe kritika,
ke art shejtankë, ke art mbi të gjitha,
të dua, thjesht të dua,
i detyruar jam, kapelen të të heq.
Feb. 2005

Prush

Në rrugë universi kaloj,/ shpirtin e poetit të mbush,/ në udhkryqe ndjenjash ndaloj,/ zemrën ta djeg me pak prush.

Ngadalë e lehtë i hedh hapat e mi,/ në përthyerje ngjyrash vezulluese,/ por gjurmë të forta lenë, këtë e di,/ ndonëse tangent i shkon zjarreve përvëluese. 2005

Lulet

Lule me ngjyra,/ të kuqe, të verdha,/ lule të thjeshta,/ edhe universi,/ lule për dashurinë,/ të blera, të shtrenjta,/ lule xhelozie,/ pa aromë kundërmimi,/ lule nganjëherë/ edhe e gjithë jeta,/ me shumicë e pakicë,/ të gjata, të drejta,/ në daç të klonuara,/ dhe genitisht të manipuluara,/ të mbjella në formë,/ në rrethe e vija,/ të gjitha lulet të bukura janë,/ për më tepër kur shihen nga largësia,/ lulet gjurmohen,/ preken, kundërmohen,/ lulet nuk i lenë të vyshken,/ të thahen, të bien,/ edhe kur këputen,/ nuk hidhen por ujiten,/ lulet kanë fat,/ nga të gjithë dashurohen,/ unë vetë i dua,/ vërtet i dua,/ tu hidhem nuk mundem, as ti këpus,/ pres………/ vetë të më afrohen,/ kushedi, mund të jem i tepërt,/ në bukurinë e tyre,/ e di sa të ndjeshme janë, e di,/ dhe kam frikë se mos më zemërohen!.. 2005

Fjalë të pathëna
Fjalë të pathëna,
ngjitur pas shpirtit,
si mjegull mëngjezi lodrojnë,
vërtiten rreth meje si flutërza,
të trembura nga afërsia,
më të bukura se vetë poezia,
gjithë dashurinë e ngujojnë.
2005

Të dish …

Kaltërsinë e detit, tejanë e pafund,/ as shpirti poetit, dot s’e pushton,/ shkretëtirën ranore, thërmija pa fund,/ as dora shkrimtarit, dot s’e përshkon,/ dhe qiellin me yje, hapsirat e natës,/ vetë astronauti, s’do mund ti kalojë,/ të gjitha ligjet, me paragrafë të rinj,/ mëndja juristit, nuk di ti shpjegojë,/ po mjerë ai që ka rënë në dashuri,/ dhe dashurinë e tij nuk di ta mbrojë! 2005

Arsyeja
Arsyeja na mundon,
arsyeja na shqetëson,
na lodh dhe vë në mendime,
si sfinks na rri mbi kokë,
piramidë mbi zemër rëndon,
arsyeja nuk është aspak trime,
arsyeja nuk bën epokë,
arsyeja din vetëm të ndalojë,
eh, arsyeja ka hapa të ngadaltë,
çdo gjë me metër në dorë e mat,
nganjëherë, sa njeriun ta coptojë.
2005

Më mirë?

Të kesh apo të dish,/ si është më mirë?/ Për mua as njëra as tjetra,/ më mirë të dashurosh! 2005

Sy të shkruar me pika loti,/ sy të shkruar pa pika loti,/ lënë gjurmë,/ brengë të pasosur,/ njëlloj,/ si gjysma simetrike,/ të një të tëre. ’05

Nën…

Nën mjegullën e natës,/ nën tymin e ditës,/ çalon e përpëlon,/ nën pikun e vapës,/ nën zhegun e athët,/ nis e shkumëzon,/ nën shiun me gjyma,/ nën breshërin si arra,/ herë bie, herë vrapon,/ dhe djegur përvëluar,/ njollosur gjakatuar,/ me shpresë dhe përvujim,/ shtrirë tek këmbët e saj,/ dashuron i përçmuar. 2005

***

Lulkuqe vëndi, kam kohë që s’kam parë,/ por nga kujtesa, asnjëherë më shqiten,/ veten mallkoj, pse për ’to s’këndova,/ ndonëse në zemër, për vit më rriten. Jan. 2005

***

Gurin e kohës, edhe e lëviz,/ por kohën e gurit, nuk e kthen dot;/ të bardhën e nxin, blozë e bën,/ por të zezën, të bardhë, mos u lodh kot! Jan. 2005

Në…

Në hapin e çapave të mi,/ fërshkëllen vobegtësia,/ (s’më vjen turp),/ në përqeshjen e veshjes time,/ furfuron varfëria,/ (nuk dua t’ia di),/ në projektin e planeve të mia,/ nxin pamundsia,/ (më vjen keq),/ por kaq sa kam, përherë e kam ndarë,/ atje ku më e madhe ka qenë uria. 2005

Ndër ne

Në shprirtrat tanë zbrazet thesi me plehra,/ në hapat tanë rrokullohet baltë e kohës,/ në zemrat tona pompohet gjak kanceroz,/ në qafat tona shtërngohet litari fjollë. 2005

Pushkin
Pushkin i vrarë nga gjakësi dueliane,
poezi e gjakosur nga vrasës oficerë,
e bukura s’ka fat, ngelet shterpjane,
nganjëherë kur përplaset me ordinerë.
2005

Përplasje
Në pragun e mendimit të lirë,
përplasen ujvarat,
të turbullta, të kaltërta,
të pista, të kthjellta,
të varfëra, të gazta,
të çdo lloj ngjyrësie,
të çdo tip karakteri,
të çdo masë fortësie,
………..
fiton më së shumti injoranca.
Feb. 2005

Arratisur

Arratisur prej kotësisë,/ batërdisur prej sikletit,/ syrgjynosur nga hiçgjëja,/ internuar prej pamundësisë,/ i lënë në mëshirë e pa imam,/ i braktisur në pluhur e vapë,/ pret të vdesësh pa merak,/ dhe s’të vjen o i ngratë.

Ah, këtë jetë, jetë-qeni,/ nuk ia dëshiroj kërkujt,/ dhimbja duhet ndjer njëlloj,/ edhe kur s’të ka ra me vujt. 2005

Nganjëherë

Nganjëherë pendimi,/ me frymë amshimi,/ të skllavëron.

Ndonjëherë lodhu dhe kot,/ që kur të punosh plot,/ e di ç’ke bërë për mot.

Nganjëherë futi kot një telefon,/ biseda mund edhe të çalojë,/ por të ndihmon më vonë. 2005

Ndonjëherë

Ndonjëherë lumturia vetë,/ tek ti rri e fshehur,/ mëkat që s’e trazon.

Ndonjëherë vegimi është iluzuon,/ ndonjëherë trokitja, -halicunacion,/ ndonjëherë dhe fjala, -deziluzion.

Ndonjëherë harrohesh,/ ndonjëherë kujtohesh,/ asnjëherë plotësohesh. 2005

Fjalë të pa thëna
Fjalë të pathëna, -është thënë mijra herë,
Fjalë të pathëna, -ka gjithë se kush,
Fjalë të pathëna, -quhe sikur i ke thënë,
sot e dinë të gjithë, se s’janë më nga zemra.
2005

Burojnë

Burojnë ujvarat në afshin pyjor,

burojnë dhe vargje nga zemra fëminore,

buron jeta në bulzat e mjergullës mëngjezore,

ndonjëherë buron dhe dashuria nga konflikti njerëzor.

2005

Ndjehet

Në hapat e pranverës/ ndihet përtëritja e përgjumjes,/ në vrapin e verës/ ndjehet marrëzia e hutimit,/ në ecjen e vjeshtës/ ndihet nostalgjia e mullinjve të erës,/ në zvarritjen dimërore/ ndjehet deprimimi prej Dylqinjës. 2005

Tek
Tek drithmat, hapa trokasin,
i tëri vlon nga pagjumësia,
gjaku t’ buçet ndër deje,
zëra në gjoks të buçasin,
nuk je hiç i përqëndruar,
………
e ç’ka më shumë dashuria ?!.
2005

Fati
Fatin lëre të vrapojë,
mos iu ngjit si rodhe mbas xhakete,
fati është si shi pranvere,
herë do vijë e herë do shkojë.

Ah, po si t’ia bësh ndonjëherë,
kur fati gjurmë në zemër ka lënë,
dhe ruhet si gëzhojë e vjetër!?.
2005

Larg-afër

Larg dhe afër,/ janë shpesh sinonime,/ herë vuajmë, herë gëzojmë. 2005

Largohem

Largohem nga shpirti me hapa të matur,/ me vegimin e zbuar të shpresës,/ pastaj hedh hapat në kotësinë e arsyes,/ duke qenë tek lënda e zemrës një ngelës. 2005

Pranë
I kisha pranë buzët epshore,
oj non e zez,
flokë-lastarë e dredha-dredha,
ku-ku ç’më gjet,
sy prej Cirçeje më vështronin thellë,
bu-bu me u tret,
ai gjoks njomëzak e rrumbullak,
për me u mshtet,
ai trup selvi dhe këmbt e gjata,
mu ngjitën krejt,
një seks bomb, gati me mu me fjet,
mbretnia vet, …
………
por un i marri, torollak-budallai,
nuk e pranova, dhe u largova,
komandonte nga zemra dashuria,
dhe… mos kujtoni se u pendova.
2005

Trokitje

Nëse diçka të troket në zemër,/ mos ia hap portën menjëher,/ e prapseprap dyshimin e perjetshëm,/ në fronin mbretëror mos e ver.

Një provë e zgjuar do të mjaftonte,/ vërtetsinë e trokitjes të zbulonte. 2005

Nga dashuria

Nëna ime Shqipëri,/ përherë për ty kam menduar,/ ti e di se unë s’të gënjej,/ por duhet të kërkoj falje,/ sepse ndonjëherë edhe të kam harruar,/ ti më fal, e di që më fal,/ gjatë nuk mundem të rrëfej,/ ka qenë koha kur kam dashuruar,/ nga zjarrmia nuk mundesha me dal,/ nuk njihja arsyen, i tëri isha i përvëluar,/ sa, jo vetëm ti vëndi im,/ jo vetëm bota me planetë,/ por tërë universi i përkiste asaj dhe mua,/ të gjitha i komandonte marrëzia,/ të shihje ç’lumturi në sytë e saj,/ të shihje si ikte dita me natë,/ eh, nuk ka fjalë ta përshkruaj as poezia,/ kaq i harruar ishe ti vendi im,/ por ti më ke fal,/ e di që më ke fal,/ zjarr lumturie të tillë harrimi,/ fal vetëm dashuria. 2005

Fëmijëria

Ah, fëmijëria, ç’kujtime na ka lënë,/ lojra pa fund me gaz fëminor,/ por duket, fëmijë kemi mbetur,/ prapë fëmijë,/ përderisa kukamëçefti duam të lojmë! 2005

Fotografitë
Fotografitë e viteve të gjitha me radhë,
përpara syve më rrinë, të bukura janë,
shokë dhe shoqe, kushurinj dhe pejsazhe,
………
por ka edhe më të bukura,
nga ato kur s’kishte aparat.
2005

Çështja

Të dish apo të kesh,/ -kjo është çështja./ Nganjëherë të dyja janë të tepërta. 2005

***

Llodhja është një,/ mundimi, -dy,/ tortura është tre,/ vdekja, -asgjë ! ‘2001

Telenovelat
Telenovelat ndiqen nga shumica,
sepse kanë ndjenjë dhe dashuri,
atë ç’ka në jetë e ka pakica.
2005

Dy njerëz
-Dy njerëz vranë poezinë time të pastër,-
thotë një herë e një kohë Dritëroi,
sot, dy milion njerëz,
kanë vrarë krejt letërsinë.
2005

Pranë

Pranë Lezhës me autobuz kalova,/ mëndja kujtoi momentin e beslidhjes,/ zemra kujtoi një momentëz të saj. 2005

Prostituta
Pranë muzeut kombëtar rrinë prostituta,
nuk kam gjë kundër, s’më intereson fare,
gjithsejcili ka lirinë e tij dhe jetën e vet;
por frikë kam mos na hyjn në historinë kombëtare.
2005

Sytë e saj

Në sytë e saj dritë mirbesimi,/ në sytë e saj diçka qerpikëzon,/ në sytë e saj ngjyros gjelbërimi,/ në sytë e saj një shpirt xixëllon./ Eh, sytë e saj njëherë ti shihni,/ nuk ka trim në tokë që të thotë:/ jo po, sytë e saj nuk dashuron. 2005

Tirana

Tirana qyteti im,/ me vajza të lodhura,/ Tirana ky fshat,/ me djem të pagdhendur./ Tirana ka vrull, ka sëmundje, para,/ vetura lluksoze, të blera, të vjedhura,/ ndërtesa të reja, vendosur pa sira./ Tirana ka dhe ne tironsit e vjetër,/ të mbetur pak nga emigrimi,/ një pjesë me lekë, një pjesë fukara,/ rrëmujë, pisllëk, bllokim trafiku,/ Tirana kërkon, dhe s’din ç’kërkon,/ Tirana e lodhur nga Tranzicioni,/ përpjekje kudo me nxjerr pak para,/ Tirana ka seks dhe din ku investon,/ Tirana ka krime, mund ta publikoni,/ për gjininë femërore nuk ka kujdes,/ e shkreta vetë po ia del mbanë,/ eh, Tirona, Tirana, për të më vjen të vjell,/ ndonëse plotësisht nuk më ka dalë nga xhani. 2005

Mjegullës

Mjegullës anësore,/ me pisha ranore,/ të një udhëtimi,/ me valë ndrrimi,/ të detit të marrë,/ dhe qiell të paparë,/ më dalin sytë e saj,/ një zë si në vaj,/ fytyrë fantazmagorie,/ buzë të kuqe qershie,/ ulërin e më thërret,/ në zemër më nget,/ diç do t’më afrojë,/ me mall t’më shtërngojë,/ duart e saj zgjat,/ e thotë: tek mua ajd’,/ përdridhet e përpëlitet,/ aq bukur në ujë vërtitet,/ sa krejt më marros,/ të zhytem e vendos,/ e kridhem në thellësi,/ prit, i them, se po vij,/ e në të ftohtë notoj,/ sa muskujt paralizoj,/ nimfa më është zhdukur,/ ajo nimfë aq e bukur,/ për ndihmë e thërras,/ kur uji po më plas,/ më le në det të vdes,/ me zjarr zemre të ndez.

Kështu unë budallai e pësova,/ kur një nimfë dashurova,/ (shum shkurt ua tregova). 2005

Lidhje

Në hapa tokësorë,/ në hapat e hapsirës,/ -trajektorja e mendimit çalon;/ në hapa normalë,/ dhe të gjithshkaje,/ në ajrin e vushgët,/ dhe të acarit,/ -veprimi i projektuar devijon;/ nën drita lumishente,/ në daçi, dhe fluorishente,/ nën prizmin e autoritetit,/ të mikut qafë – trashë,/ -fjala vetë me gjithë fjali ndryshon;/ nën ritmin e muzikës,/ por dhe të fizarmonikës,/ afër grahmave të bosit mustaqe zi,/ nga efekti i kokainës,/ nga nuhatja e hashashit,/ qoftë nga pirja e pakzë raki,/ nga ajo apo ai,/ simpatikë që të dy,/ -shpirti trupin e dorëzon;/ nga të gjitha këto sëbashku,/ qoftë para a pasuri,/ nga idet revolucionare,/ apo fetare dhe familjare,/ nga përshkndijza elektronike,/ të përzjera në natyrë,/ nga zngërdheshja karrieriste,/ nga inat apo mëri,/ nga çdo ligj edhe zakon,/ po ua them troç edhe hapur:/ sa t’ketë diell edhe jetë,/ nuk ka lumë që ta ndajë,/ nuk ka mal që ta ndalojë,/ nuk ka Zot që ta mallkojë,/ atë ç’ka zemrën e djegë,/ atë ç’ka shpirtin e mbush,/ ç’ka njerinë e bën të lumtur,/ -sa ç’e bën e vërteta dashuri. 2005

Femër shqiptare

Me hapa të lehtë,/ ashtu si pa ndier,/ më del ti vajzë në kryeqytet,/ në këtë kohë tranzicioni,/ me një të mesëm makiazh,/ siç e do vetë,/ të dashurin me prit,/ me dy pika të tharë loti në kraharor/ prej dikur,/ pranë pishës së tharë/ nga smog i asfaltit,/ me byzylykun e dhuruar që shndrit,/ rri drejt në pritje, më se e përkorë,/ dhe sytë e lodhur nga mbrëmjet pa mbarim,/ nga mbrëmjet e athëta,/ nga mbrëmjet e ngathta,/ dukë shtërnguar çantën e varur,/ me mjetet e seksit monoton,/ pret e pret veturën e bosit tërë nderim,/ me tymin e cigares nga paqeta e falur,/ dhe çimçakizin e markës “Mentos“,/ fiiuu, dëgjohet më pas rripi transmesionit,/ -Oh, më fal e dashur, që erdha pak me vonesë!/ Duke lënë blozën e padjegur të skapamentos,/ përpara pret menyja e përnatshme,/ pa harruar një tas me fërgesë,/ shoqëruar nga shakatë me shumë kripë,/ dhe buzëqeshja jote e përdjegur,/ gjithashtu dhe celulari që bie disa herë,/ dashnori-bos ka problemet e tij,/ siç ka dhe kamarieri që shërben,/ pronari i lokalit,/ një gazetare e vetmuar më tej,/ kalimtari i tejhumbur,/ lagur nga ca pika shiu që fillojnë e bien,/ ndërkohë ti psherëtin vajzë shqiptare,/ e bërdulluar nga tampon i kohës,/ nga pikçuditsja e të ardhmes,/ ndoshta të njomet pak thatësirë e kraharorit,/ ta them unë, është iluzion,/ e kujtimet e vegjëlisë të mos të lenë për fare,/ ti vështron pa përcaktim,/ mbërthen gjurmët e shiut në dritare,/ (eh ky qielli, edhe ky duket se po na dënon),/ në këtë kohë pa frymëzim,/ ç’kohë (?),/ kjo kohë tranzicioni ka nevojë për mbështetje,/ kjo kohë tranzicioni nuk të jep ndihmë,/ ti duhet t’ia dalësh mbanë,/ ndjenja dublon insiktin me skena teatrale,/ se jeta është një skenë,/ jeta të jep shkelma,/ jeta nuk është teori,/ si në laborator ku avulli kondesohet,/ në jetë qielli gri të lag, …/ ah ky qielli, deti, ajo tokë, …/ eh, s’ka kohë për filozofi,/ s’ka kohë as për estetikë,/ nuk ka kohë as të mendosh shumë gjatë,/ le t’mos ketë dashuri,/ ndjenja arkaike, prozë e së shkuarës,/ jeta do prakticitet,/ ti e ke kuptuar,/ çdo bos ka dashnore,/ çdo femër ka të dashur,/ (për të gjitha garuzhdja e meshkujve nuk del,/ emigracioni, siç i thonë,)/ kështu një copë jetë është e siguruar,/ një copë jetë merr lezet,/ -Zemër, për ty fal gjithë botën, zemër(!),/ sepse më shumë nuk ka ç’të falë,/ kjo copë jetë ka dublim,/ kush ka para është diçka,/ me veturën që jetën e bën praktike,/ për gra, për vajza, për femrën shqiptare,/ ti e di këtë, ti i di të gjitha,/ e tregojnë qerpikët e tu të ulur mbi tavolinë,/ gishtrinjtë që rrahin lehtë me manikyr,/ ajo shtirje aq ëndrrimtare,/ ndëgjimi me kujdes i ankesës së të dashurit,/ rutina monotone e ditëve që do vinë,/ ndaj e detyruar kthen verën pa shije,/ një verë nga Italia me esencra artificiale,/ dhe e gëlltit me zor,/ pa e dhënë veten,/ ndërsa i dashuri groktësin,/ kjo është shenja se femra shqiptare/ duhet të ngrihet,/ teksa bosi pagon,/ për tu larguar së bashku me motorrin që ulërin,/ në rutinën e mëtejshme të dhomës së hotelit,/ të dy të zhveshur dhe lakuriq,/ ai rri i lodhur, ajo vepron,/ e kundërta në veprime, e njëjta në ndjenja,/ ç’ka atij në shtëpi i mungon,/ pa shumë premtime, pa shumë fjalë,/ ndërsa shiu ka pushuar,/ bosi mbaron,/ i kënaqur,/ me lekët e zhubravitura në xhep,/ yjesi e dritave të qiellit i ndan,/ nëpër drejtime të paracaktuara,/ femra shqiptare ndez cigaren/ duke tymosur jetën,/ atë jetën e zhubravitur si lekët e bosit,/ me hapin e shpejtuar,/ më të shpejtë se të vetë natës,/ fshihet në shtëpi të saj,/ mbuluar me dy batanije të trasha,/ vështron hënën më pas tek sytë e saj,/ sy të njomur në rini të shkuar,/ sy realë pa poza teatraliteti,/ sy që flisnin edhe pa fjalë,/ sy që s’mund të gënjenin se ishin të dashuruar,/ ato sy të së shkuarës kërkon,/ e shtrirë, mbuluar me batanije,/ një të blerë e një të dhuruar,/ dashurinë e djegur nga koha ëndëron. 2005

Mbyll

Me rrahje në zemër,/ drita yjësish,/ me hapa të hedhur,/ vegime mrekullish,/ me dritë dhe arsye,/ me fjalë dhe ëndërrime,/ me përkujdesjen familjare,/ dhe fluturim kaltërsish,/ me shpresë, gëzim e dhimbje,/ me qetësinë shpëtimtare,/ në zjarrmi e në të ftohtë,/ plagosur prej dashurish,/ as vagabond e as i mënçur,/ me pak gjëmime në kokë,/ pa kërkuar edhe pa prit,/ rastësisht me drithërimë,/ s’do m’vij turp as ta pohoj,/ në ëndra me ’të tuj shëtit,/ n’kohë t’paqme e ëngjëllore,/ n’kohë t’shkume shpirtfëminore;/ me gjith’ k’to ngjyra që ka jeta,/ k’tu them vargun ta mbaroj,/ këtu them vargun ta ndërpres,/ për ta mbyllur këtë herë,/ vargu prozës vendin ti lerë,/ si dhe jetës së pashpresë,/ ndërsa juve, gjith të mirat t’ju uroj! ‘2005

Disa shprehje për tu shlodhur

• Kur të zë rrugën budallai, futja me grusht, ndryshe nuk zë mënd .
• Qeni që leh, të kafshon; vetëm për inat të proverbit që përflitet për ’të, se ai nuk të kafshon. Prandaj ruaju!
• Përvoja tek i zgjuari, përfitohet dhe nga e të tjerëve. Përvoja tek gjysëm i zgjuari përfitohet nga vetvetja. Tek budallai përvoja pothuajse nuk ekziston.
• Në një masë të caktuar parafytyro pafundësinë; – ky është njeriu.
• Fati lumtur është një moment, e asnjëherë kohë e gjatë.
• Mjaftueshmëria është veti e të urtëve; e megjithatë ndjell tek disa cmirë dhe urrejtje.
• Është e vërtetë që e Vërteta nuk ndryshon formë, por jo rrallë ama, rri e fshehur për sytë tanë.
• Përbuzja është një e keqe që e kanë si njerëzit e keq, ashtu edhe të mirë, por masa e saj ndryshon tek të dy.
• Kur shkruan, është mirë ta njohësh njeriun dhe përmasat e tij; dhe mëse e domosdoshme është kur shkruan poezi, -këtij rregulli fatkeqësisht as un i kam qëndruar 100% .
• Në përgjithësi njerëzit janë aktorë të jetës së tyre. Ata që luajnë komedi, shihen shpesh nga të tjerët si tragjedianë, dhe ata që luajnë tragjedi, shihen shpesh nga të tjerë si komediantë të vetvetes. Vetëm ata që luajnë dramë, shihen më tepër në rolin tyre.
• Sa të bësh dy hapa para e një mbrapa, më mirë bëj një hap përpara e pastaj qëndro një cop her në vënd.
• Mos i shtri këmbët sa ke jorganin, por zgjati komplet; përndryshe të mpihet gjaku. Përveç kësaj nuk është çudi të mësohesh përherë gagaluq.
• Jeta ka të shkuarën, të tashmen, dhe të ardhmen. Për të shkuarën qajmë me nostalgji. Për të tashmen qajmë të pakënaqur. Për të ardhmen qajmë me mallëngjim, se nuk do mund ta jetojmë.
• Për të shkuarën nuk jemi hiç përgjegjës. Për të tashmen i shmangemi përgjegjësisë. Për të ardhmen jemi të qetë, se të tjerë do ta kenë përgjegjësinë.
• E shkuara na buzëqesh, e tashmja na përqesh, e ardhmja na nënqesh.
• E shkuara kujtohet. E tashmja peshohet. E ardhmja vlerësohet.
• Për të shkuarën do flitet me admirim. Për të tashmen me përçmim. Për të ardhmen, -me siguri.
• Nga vimë, -është mirë ta dimë. Ku jemi, -duhet mirë ta dimë. Ku do vemi, -ta kërkojmë patjetër ta dimë.
• Ku është ndryshimi midis gruas dhe atdheut tek shqiptari? Me gruan ai e bën normalisht, atdheun ai e përdhunon brutalisht.
• Cili është kulmi i jetëgjatësisë në Shqipëri ? -Të kalosh dhjetë herë me këmbë përmes ose anash autostradës Tiranë-Durrës.
• Vëndi ku u shitën makineritë për hekurishte e merren hekurishtet për paisje makinash është vetëm Shqipëria, -i tillë paradoks nuk ka ndodhur kund.
• Ji aq i zoti sa të mposhtësh edhe domosdoshmërinë!
• Jeto i lirë, dhe nganjëherë edhe nga vetvetja !
• Ndjehu sikur të ka bekuar vetë Zoti, dhe vepro sikur pret bekimin e tij !
• Lirinë shijoje, virtytin kërkoje, karakterin shtërngoje, dinjitetin mos e lësho !
• Disiplinën rregulloje, pastërtin teproje, punën intelektuale shtoje, punën fizike mos e ndërpre !
• Personalitetin kufizoje, forcën kontrolloje, ndihmën shtoje, grindjen mos e fillo !
• Thashethemit ktheji krahët, intrigën injoroje, kompllotin demaskoje, sulmin ma kundërshto !
• Ushqim mos ha si lopa, fiskulturën vazhdoje, fëmijës fali puthje, të vjetrin ma respekto !
• Kështu i thua të ftohtit dhe sëmundjes: -më ha munë, nuk i trembesh armikut, je dhe ngelesh i respektuar, dhe së fundi, ke lënë frutat e mbjellura për brezat e ardhshëm!
• Urtësinë ki udhëheqës, trimërinë mos ma zmadho, guximit veri fre, drejtësinë ma zbato !
• Mëndjemadhësinë veç shkallmoje, arrogancën mos të ta shoh, servilizmin zhduke krejt, paturpsinë ma mbulo !
• Skllavërinë ma dëno, të jesh skllav mos lejo, poshtërsinë ma deklaso, poshtërimin ma lufto !
• Të vërtetën mbaje për Zot, gënjeshtrën hidhe tek plehrat, dashurinë ma jeto, seksit mos iu nënshtro!
• Fatin mos e gjëmo, dijes mos iu nda, zanatin ma mëso, qejfit vëri kufi !
• Nëse do të dukesh : vishu si shkodran, bjeri gjoksit si vlonjat, fol si mallakastriot, e mba një kobure si krutan !
• Në do të jesh normal: mos jeto për opinion! Jeto jetën tënde! Mos u mer me çingërima!
• Jeta është si ajo rruga me baltë ; kur i mban sytë poshtë tek majat e këmbëve i shpëton bërjes pis nga balta, por ka shumë mundësi që një herë të ngelesh në mes pa bërë më dot xhap përpara. Kur sytë i mban tej, disa metra përpara, vërtet që do të bëhesh pis nga balta, por është e sigurtë që do ta kalosh rrugën.
• Nëse në përgjithësi muzika nuk të pëlqen, atëhere ke një problem me vetveten dhe një mangësi të madhe; -duhet të shkëputesh për ca kohë nga ambient ku jeton. Por ka edhe mundësi, që jo të gjitha llojet e muzikave i ke dëgjuar. Atëhere kërko më tej!
• Nëse të pëlqen vetëm një lloj muzike, je i mangët edhe në shumë gjëra të tjera. Për këtë të jesh i sigurtë! Në këtë rast këshilla do të vlente vetëm nëse je akoma i ri/ e re, sepse gjërat janë të lidhura dialektikisht.

***

Ditar

(Për periudhën Nëntor 2001- Shkurt 2002, gjatë vizitës në Shqipëri)

………….

Dhe meqë jemi tek televizori, po qëndrojmë këtu. Ndërsa vendi duket akoma i shkatërruar, të paktën media televizive ka ecur atje me hapa gjigande. Shumë kanale të reja. Një gjë nuk e kapa, (ndoshta kjo vjen ngaqë unë nuk jetoj atje), a ishte çdo kanal i sqaruar në shtypin e ditës, se kujt i përkiste, siç është e njohur edhe këtu në perëndim se kujt i përket ky apo ai kanal; apo ishin anonimë ata që kishin ngritur X apo Y kanal ?!.

Nëse do të qëndronte ky rast i fundit, kjo tregon se jo vetëm që prapa X apo Y-kanali qëndrojnë (në këtë rast: fshihen) funksionarë shtetërorë, -nuk e di pse duhet të fshihen-, por tregon edhe që biznezi i fshihet pjesërisht apo tërësisht ligjit mbi ’të; e keqja më e madhe: -nga ata që janë mbrojtësit e ligjit.

Dhe një gjë që është jo vetëm për të ardhur keq, por edhe e pakuptueshme, është se tani në Shqipëri po humbnin të gjitha stacionet e huaja, që më duket se hynin nëpërmjet antenës së Dajtit. Pra vetëm lajme shqiptare. Dhe duke përjashtuar deri diku Top Chanel-in, lajmet vazhdonin pothuajse njëlloj si në kohën e Enverit, Ramizit, Salës. Ato kronikat boshe mbi takimin e Presidentit apo Kryeministrit me XY të huaj, apo inagurimi i rrugës së unazës, ose një kopshti fëmijësh, ose e liqenit të Bovillës (për të tretën herë), apo grindja midis dy partive dhe rizgjedhjet lokale në një zonë të Elbasanit p.sh., të gjitha këto kronika kishin vendin e parë në lajme, dhe jo një e dy minuta, por dhjetë deri në pesëmbëdhjetë minuta për njërin nga këto lajme. Pastaj vinin rrugët e prishura, -a thua se ato ishin prishur një natë më parë nga ndonjë UFO-, dhe ndonjë vrasje mafiozësh. Gjithashtu një gjyq, që quhesh gjyqi i kokainës, ishte i përnatshëm në lajme si emisioni si të gatuajmë, pra pa fund, si kënga e Mukës. Ndërsa dy-tre minutat e fundit i zinin lajmet mbi Afganistanin, problemi i Sadamit në Irak (lufta filloi disa muaj më vonë), një katastrofë në Afrikë me qindra të vdekur, debati në OKB (UNO) në Nju-Jork mbi kontrollin nga specialistët në Irak, një aeroplan i rrëzuar në Kinë, demostratat në Europë, minatorë të vdekur në Ukrainë, apo Rusi, etj. Duket se për shqiptarët, ose të paktën për median televizive aty, bota është një shtojcë e vogël e saj!…

Atë ditë që unë vajta aty, ishte e djelë dhe martohesh kryeministri. Këtë lajm unë e pashë të nesërmen në TV nga intervistat që bënte një moderatore me njerëz të ndryshëm në rrugë. Duke u rritur në Tiranë, ndonëse jetonim në diktaturë, prapseprapë kishim një tolerancë të pakrahasueshme me rrethet e vogla, e sidomos me fshatrat, si në aspektin politik ashtu dhe atë etik/moral. Kështu, edhe për këtë martesë, kush e vriste mendjen se ç’bëri kryeministri, apo presidenti. Punë e tij, panvarësisht se pleq apo fshatarë të ndryshëm nëpër intervista, kishin me se të merreshin.

Mirpo, ajo që më dha të kuptoj se ç’lloj kryeministri ka Shqipëria, ishte vizita e tij në një aeroplanmbajtëse ameri-kane në Adriatik, ku ai sipas lajmeve u takua me kapitenin e anijes. Për këtë djalosh tirone dija vetëm nga libri “Nano-Berisha” siç edhe e quante autori. Mësova në ato javë edhe nga ndonjë shkrim gazete që qënkësh takuar dikur me Millosheviçin, (më duket dy herë), pa praninë e medias e pa dhënë më pas informacion; (ishte interesant të dihej se kujt subjekti në Shq. i ish dhënë info. mbi këto takime). Nejse, takime politikanësh janë normale edhe midis atyre që nuk janë miq, dhe këto takime nuk mund ti gjykosh menjëherë për keq apo për mirë. Por kjo vizita në mes të Adriatikut mua mu duk fare pa kripë. Cilido të ketë qenë problemi dhe nga kushdo anë qoftë, ai si kryeministër duhet ti priste ushtarakët në një rezidencë të tij, dhe jo të shkonte në një anije për takim, sepse kjo është ofendim për kombin që ai përfaqson; gjithashtu është ulje e personalitetit të tij. Kjo bie erë servilizëm.

Në përgjithësi jeta ka treguar se servilizmi sjell tek servili arrogancë e prepotencë në krahun tjetër; dhe kur posti është me përgjegjësi sjell të keqia më të mëdha, duke e shtuar servilizmin në krahun tjetër. Atëhere e qeshura me të qarën ndrrojnë vëndet.

Kështu p.sh., ishte vërtet për të qeshur, kur Agron Llakaj me Agim Bejkon luajtën një skeç, ku imitonin president Moisiun me dekoratat e tij të pafundme, duke i dhënë edhe Papës nja tre-katër të tilla. S’kaloi 1-2 ditë e një furtunë e vërtetë filloi mbi humoristët dhe pjesën humoristike, për shkak se aty ofendohej Papa. Unë që e shihja në televizor gjithë këtë (tjetër komedi), siç e ndiqte çdo kush, po gajasesha sa s’kishte ku të shkonte më me kritikat dhe autokritikat që vlonin si në kohën e Enver Hoxhës; me gjithë mend ishte diçka që të nxirrte mallin e asaj kohe. Dhe, për ti vënë kapakun këtij budadallëku, foli dhe vetë Moisiu tek zbriti në Rinas, duke e quajtur gabim të luhej me Papën.

Edhe Papa po ta shihte skeçin do të qeshte, pasi në mënyrë shumë dashamirëse, (nuk ishte as groteske do të thoja), luhej presidenti, pra në rolin aktiv, dhe Papa ishte ai që merrte dekoratat e Moisiut, pra në rolin pasiv. Por shyqyr Zotit, që mendimi qytetar nuk është se kishte humbur fare në atë vend, panvarësisht se në Shqipëri tani shumicën e përbën fshatarsia e zbritur nëpër qytete, pikërisht ata që dikur i merrnin shpirtin njëri-tjetrit më tepër se sa do të donte edhe vetë Enveri. Pra, në atë kulm histerie (edhe Papa do të çuditej me «mbrojtësit» e vet), të kritikuarit si Agroni dhe Agimi që rrinin si pula të lagura, (kot nuk thonë që në hetuesi edhe jo fajtorët ndjehen fajtorë), patën fatin që në një emision, bisedë në studio me persona të ndryshëm, të fitonin pafajsinë, tek gjithë asaj maskarade servilizmi iu hoqën petat nga disa intelektualë; si emër mbaj mend artistin nga Korça Mevlan Shanaj që bashkë me të tjerë në studio i dhanë një shuplakë të mirë injorancës servile të Shqipërisë.

***

Diçka shkurt për vizitën e dy vjetëve më vonë: nëntor 2004 e më pas

Ndonjë gjë të veçantë në përgjithsi, apo në krahasim me vizitën e para dy vjetësh, ky vend nuk kishte. Tirana po lëvizte diçka, ndonëse me hapin e breshkës. Rrugët vazhdonin të shkatërruara dhe në riparim e sipër, (për vite të tëra; -të paktën mbaheshin punëtorët në punë), dhe shumë subjekte të tjera jashtë standartit. Por megjithatë të krijohej përshtypja se aty diçka donte të ndryshonte. Çmimet e kishin kaluar stratosferën, falë monopolizimit. Shumë e kishin lënë biznesin për shkak të taksave të larta, dhe bënin diçka në të zezë. Kontrolli policor për makinat e vjedhura fillonte dhe ndërpritesh përsëri (!). …………

Për ta mbyllur, po tregoj edhe skandalin e padëgjuar politik, një skandal autentik shqiptar, që s’mund ta krahasosh me skandalet e ndodhura në botë gjatë këtyre 50 vjetëve të fundit.

S’kisha dy ditë që kisha vajtur në Shqipëri, kur dëgjoj në TV se një deputet do të bënte të nesërmen publike një skandal të kryeministrit. Të nesërmen, siç njoftuan thuajse të gjitha gazetat, ky deputet -pavarsisht imunitetit të deputetit- u ndalua para hyrjes së parlamentit dhe iu morr çanta. M.gj.th. ai e plasi bombën në parlament. Kjo ishte akuza ndaj kryeministrit për trafik armësh dhe për shtypjen e një njeriu me makinë, duke u larguar nga vendi i aksidentit. Kjo çështja e aksidentit qenkësh mbyllur më pas.

Bombë më të madhe se kjo nuk besoj të ketë dëgjuar njeri. E megjithatë, ajo ç’ka këtë skandal e bën autentik shqiptar, nuk janë akuzat në vetvete, sepse skandale me shitje armësh ka patur edhe në vende të tjera, apo ato mund të jenë edhe trillime. Por skandali qëndron në këtë, se jeta politike, jeta mediale, jeta e njerëzve të thjeshtë, vazhdoi sikur të mos kishte ndodhur gjë. Nëse unë do të isha kryeministër, dhe mbas një skandali të tillë, (mbas akuzave të tilla), panvarsisht se isha i pastër ose jo, unë do të vazhdoja punën pa më hyrë gjemb në këmbë, atëhere un do t’kisha përshtirosje për të gjithë ata që më rrethonin, për shoqërinë ku jetoja, për vendin që udhëhiqja, dhe frikë për fëmijët e mi të jetonin në këtë vend, sepse ky vend, ky ligj dhe kjo shoqëri nuk është në gjëndje të më heqë mbas akuzave të tilla, pra ky ligj, kjo shoqëri është e pa-aftë të krijojë kondita demokratike të tilla, ku fëmijët dhe nipërit e mi të jenë të lirë dhe të sigurtë.

Aty, të gjithë besonin se aksidentin automobilistik të Shkallnuerit e kishte shkaktuar kryeministri. Por, edhe të mos ishte e vërtetë kjo, (pasi Shqipëria gjithmonë ka qenë vend eksperimentesh dhe mund të bëhen gjithfarë trillimesh apo lojrash, ku dhe vetë kryeministri mund të jetë aktor i vetvetes për insinuata tepër të rëndësishme për vendin), kryeministri duhej të jepte menjëherë dorëheqjen, për ta zbardhur këtë çështje dhe ruajtur kështu normat demokratike të udhëheqjes.

Unë për vete u skandalizova më tepër nga ditët pas bombës në parlament, ndaj (ndoshta më tepër për të hequr përgjegjësinë time si njeri, se sa për të ndikuar diku), shkrova një letër të hapur, ku i kërkoja skandalsit të jepte dorëheqjen. Mbasi nja dy gazeta e refuzuan, ma morri njëra dhe e botoi. Ky ishte shkrimi im i parë që më botohej, (në mos gaboj, edhe i pari i nisur në shtyp).

Më pas Nano vajti për takime “të rëndësishme pune” në Gjermani, vizita këto që TV-Shq. i transmetoi gjatë e gjërë dhe që ndihmuan në këtë kohë kredibilitetin e tij të humbur në Shqipëri. Mbas dy javësh mu desh të kthehesha për punët e mia sërish në Gjermani, dhe pyeta shokët nëse e kishin parë në TV vizitën e Nanos aty. Kërkush nuk dinte gjë. Vajta në bibliotekë dhe pashë numrat e fundit të nja dy gazetave kryesore, por dhe ato nuk kishin asnjë kokërr lajmi mbi vizitën e tij tek Shroderi. U habita! Gjithë ajo telekronikë nga TVSh, dhe asnjë lajm nga shtypi gjerman! Nuk e kuptova ku qëndronte kleçka!

Sidoqoftë, aeroporti i Rinasit iu dha në këtë kohë për 20 vjet me konçesion një shoqërie gjermane….

Historike

Parathënie

Para se të botoj edhe unë diçka nga shënimet e mia mbi temat historike, desha të ngrej dhe të qartësoj një problem. Atë të së drejtës së autorit, pra të zbuluesit, krijuesit të parë të diçkaje, të hedhjes së një hipoteze, një ideje, të zgjidhjes së një problemi, etj., më parë se dikush tjetër. Duke parë se sot sheh gjithkund shkrime historike nëpër gazeta dhe një mori të tërë librash, nuk mund të mos vesh re edhe ‘vjedhjen’ e disa subjekteve, (ide, fjalë, kuptime, hipoteza, etj.), mbi historinë, nga shkruesit, që fillojnë qysh nga historianë amatorë e deri tek ata profesionistë, -në mund ti ndajmë kështu, kaq bardh e zi. Gjatë këtyre javëve në Shq. e vura re këtë gjë.

Të jesh historian amator apo kërkues amator në histori nuk është turp, përkundrazi është mëse normale, -për mua do të ishte nder nëse hyj në këtë kategori, sepse e di që kam shumë mangësi, pyetje, periudha dhe çështje të historisë të pasqaruara mirë. Pra, çdo njeri që ka diçka për të thënë, mund ta thotë, vetëm se duhet patur kujdes se “trofeja” mund të jetë konsumuar një herë më parë nga dikush tjetër. Pra, nëse e ka dëgjuar apo lexuar diku, duhet të mos e lerë pa përmendur burimin nga e ka marrë, qoftë dhe një fjalë të vetme ose çështje të vogël.

Kështu nuk mund të përmendet si mrekulli sot, zbulimi i (disa) fjalëve shqip që i përngjajnë në shqiptim (tonizim) fenomenit natyror (fjalë onomatope), e për të treguar kësisoj vjetërsinë e kësaj gjuhe, në një kohë që këtë gjë e kishin vënë re qysh në shekullin e kaluar rilindësit tanë, (ndoshta dhe ata të huaj, -për këta të fundit nuk jam dhe aq i sigurtë), dhe në një kohë që na flitej edhe nëpër shkolla apo tekste jashtëmësimore, -kush kishte dëshirë ti lexonte (si p.sh. shi etj).

Gjithashtu, për ngjashmërinë e emrave të perëndive të Greqisë së lashtë, (të cilët, siç e mësonim në shkolla, ishin marrë nga pellazgët), me fjalë shqipe të kohës së sotme, dhe biles edhe ngjashmërinë e fjalëve të greqishtes së vjetër me fjalë të shqipes së sotme, këtë fakt e sheh sot në disa shkrime si zbulim të kohëve të fundit, në një kohë që qysh nga Rilindja e deri tek historianët e kohës së sotme, është shkruajtur, (Kondo vetë, dhe mbi K.Kristoforidhin + Thomapulos-in). Nëpër gazeta më ra në sy ky përafrim i disa fjalëve të greqishtes së lashtë e të vjetër me shqipen, fjalë që janë thënë e stërthënë dhjetra herë; (një rast i ri mu duk përafrimi i emrit të Helenë-s me fjalën: e lëna ).

Po dhe për shpjegimin e etruskishtes me anë të shqipes, e shikon dhe e dëgjon si diçka të re, në një kohë që si hipotezë ekziston përmbi 100 vjet, e në një kohë që Zaharia Majani e ka nisur (ndoshta jo krejt) i pari nga themelet këtë punë dhe përfunduar këtë themel qysh në fillim të viteve ’70, me librin e tij “Fundi i misterit Etrusk”, (nuk po e diskutojmë këtu se sa qëndron teoria dhe shpjegimi i tij, apo nëse ka ose jo të drejtë, -ky është një problem tjetër, me të cilin mund të merret kushdo). Pra, tek gjuha etruske e lidhja e saj me shqipen mund të bëhen korrigjime, shtesa, ndryshime; -këto janë tullat që i shtohen kësaj ndërtese, themelet e së cilës i ka hedhur Majani-, por nuk mund të pretendohet si zbulim i dikujt tjetër, gjë të cilën e vura re tek Fallaci (bot. i librave hist. në 1 vëll., lexuar në Jan.’05).

Puna kërkimore-shkencore e pavarur, (e theksoj: e pavarur) e Fallacit është për tu respektuar dhe lavdëruar; gjithashtu ajo e përmend dhe e lavdëron Majanin, por, shija që të lenë të 5-6 librat e vëllimit, si ZBULUESE e pavarur e lidhjes së etruskishtes me shqipen e vjetër, nuk mund të kapërdihet. Me rreth 20 vjet e kusur mbrapa Majanit, çdo kush ndikon me studimet e tij në këtë ndërtesë (apo teori, -si të duam ta quajmë), ndikon pak apo shumë, por trofeja i takon atij, themeluesit të fundamentit.

Për ta bërë më të qartë këtë problem, po përmend edhe librin (e vogël): “Një shqiptar në botën e Etruskëve”, botim i v. ‘2000 të Ilir Matit. Panvarësisht se edhe tek ky autor sheh tek-tuk ndonjë përsëritje mbi shpjegim fjalësh, (ma merr mendja, të pavetëdijshëm), nga Majani ose Fallaci, si p.sh. idhnak, lart, prapseprapë nuk mund ta akuzosh për përvetësim. Autori i vetëdijshëm shton të reja në fundamentin e Majanit, biles më duket, pa qenë e nevojshme ta përmendi këtë të fundit. Pra, ai nuk pretendon se zbuloi diçka krejt të re; ai vetëm shton tulla në ndërtesën e gjetur. Kjo është tepër normale.

Kështu mund të shkruajë çdo kush dhe i falet edhe ndonjë përsëritje e të tjerëve, pra një kopim i pavetëdijshëm. Kështu do të mundohem edhe unë të botoj disa nga shkrimet e mia të fundit, duke kërkuar falje nëse dikush do të konstatojë diçka që është thënë (botuar) më parë, por që unë nuk e kam vënë re. Dhe më e mira do të ishte që çdo kush ti botonte shkrimet historike tek periodiku “Studime Historike”, që nuk e di nëse vazhdon të botohet akoma, (në atë rrompallë që po kalon sot Shq. është fat i madh të kesh kokën mbi shpatulla)*. Pra çdo qytetar, si ai historiani që e ka profesion dhe prej saj ndoshta edhe ushqehet, si ai amator i cili e ka pasion historinë, të kenë këtë Tribunë të tyre, duke bërë kështu të mundur që të konstatohet menjëherë diçka e kopjuar (me vetëdije apo pa vetëdije), duke e korrigjuar «vjedhjen» menjëherë, -jo për arsye financiare, sepse sot besoj se nuk fitohet gjë me të shkruajtur, por për të respektuar punën dhe lodhjen e tjetrit që e përmban E Drejta e Autorit.

Ndonëse janë pak shkrime njëherë për njëherë, kritikat janë të mirëpritura.

5. 2. 2005

*Një bibliotekse më tha se „Studime Historike“ vazhdon.

. ***

Herezia – (Mbrëmë, 24. 10. ’04, në kanalin e arte-s, jepesh një emision për Martin Luther-in, reformatorin e kishës në Gjermani në shek. e 16-të. Teksa ai po akuzohej nga i dërguari i Papës për herezi, Lutheri iu përgjigj, se në greqishten e vjetër, herezia kish kuptimin e diçkaje të re.)

Duke ditur lidhjen e greqishtes së vjetër me shqipen e sotme (Thomapulos, Kristoforidhi, etj), menjëherë të ngrihet në kokë pyetja, se cila fjalë e shqipes është kjo. Apo të paktën, -duke patur parasysh dialektikisht zhvillimin dhe ndryshimin e gjuhës-, me cilën fjalë të sotme të gjuhës shqipe është e ngjashme fjala herezi-a.

Mbas nja njëzet sekonda të vrarjes së mëndjes, “bërtita”: eureka. E re. Pra diçka e re. Here = e re. (Mbas kësaj i telefonova një «patrioti» për ti dhënë këtë «sihariq», të cilit iu bë shumë qejfi për këtë «zbulim» : -Të ka vajtur mirë mëndja! Mirpo) Historia, si çdo degë tjetër shkencore, nuk ka dhe nuk duhet të ketë të bëjë me ndjenjat e atdhedashurisë. Prandaj ajo vazhdon.

Pjesa e parë e fjalës u shpjegua, por ngelet zi-a. Në italisht, gjermanisht, anglisht etj., shqiptimi (tonizimi) i bashtingëllores z shkruhet me s. Prandaj herezia shkruhet në këto gjuhë heresia dhe lexohet (shqiptohet, tonizohet): herezia (si z-ja spanjolle), pasi linguistët e këtyre vëndeve e kanë vendosur që s-ën e shkruar ta lexojnë herë si s e herë si z, siç edhe shumë shkronja të tjera të alfabeteve të tyre me dy lloj tonizimesh. E përmendëm këtë fakt si shkarazi, për të sqaruar lexuesin që ne do e shkruajmë deri në fund të shkrimit me z, siç shkruhet sot gjuha shqipe, pasi e konsiderojmë këtë fjalë të burimit shqip dhe jo greqisht, panvarësisht se gjuha shqipe është shkruar dikur me të tjera shkronja (iniciale).

Pra na ngeli zia. Në shqipe zia është e zezë, (ë-ja në fund të fjalës nuk dëgjohet, dhe i përket një rregulli gramatikor të vendosur më 1972 në Tiranë në Kongresin e gjuhës shqipe; pra mund ta shkruajmë edhe pa ë: e zez).

I zi, singular, trajta e pashquar në mashkullore. E zezë, (ë –shih më lart) singular, trajta e pashquar, femërore. I ziu, singular, trajta e shquar, mashkullore. E zeza, singular, trajta e shquar në femërore. Zi, asnjanëse, të cilën shqipja e njeh, por me pak përdorim praktik; kështu p.sh. e përdor në poezi: nuk gjen më zi, etj., e përdor si definicion: zi-pis, zi-skëterrë etj. Zia është në shqip emër (substantiv): ka rënë zia. Zia të rëntë more kopuk! Posi, e madhe zia në atë familje! etj. Pra herezia është një e re e zezë, një e re e keqe, pasi në shqipe, siç edhe në gjuhët dhe kombe të tjerë, me të zezën kuptojmë të keqen. Veshët na kanë dëgjuar diçka të re, por të keqe, ose edhe një e zez e re na erdhi!

Mirpo në greqishten e vjetër e kemi herezia dhe jo zi e re apo zia e re, siç edhe do të flitej nga shqiptari i sotëm. Këtu na del një problem që duhet ti japim shpjegim, sepse shqipja e sotme nuk e ve mbiemrin apo ndajfoljen para emrit. Ndërsa këtu në greqishten e vjetër kemi mbiemrin para emrit. Dhe përveç kësaj kemi edhe një H në fillim të fjalës, të cilën e hasnim të zbutur në disa zona të Shqipërisë, e sot më pak. Tingulli (bashtingëllorja) h vjen nga gryka e njeriut, si dhe k-ja. Dhe grykoret në shqipe kanë qenë dhe janë akoma, ndonëse më të zbutura. Për mua grykoret janë më tepër semitike (semite); por këtu unë s’ do të hap dhe një herë debatin: nëse shqipja është gjuhë indo-gjermane, semite, apo midis të dyjave. Nuk do të hap as debatin nëse definicioni indo-gjerman, sankrit (japetik), semit, qëndron apo nuk qëndron, dhe ku është ndryshimi midis definicionit indogjerman dhe indoeuropian. Këtë problem dhe shqipen midis tyre e kemi program të s’ardhmes, pa u ndikuar aspak nga përfundimet e shumë historianëve të deri tanishëm, nëse koha do t’na lejojë. Këtu unë pranoj që h-ja është përdorur dikur më tepër se sot. Pra nuk është çudi që e re ka qënë dikur he re.

Edhe sot dëgjon nga disa fshatarë: he re, ku h-ja është grykore-hundore, (jo dhe aq vetëm grykore si tek arabët e sotëm), por e lehtë, jo çdo herë me të njëjtin tonizim grykor, dhe jo nga çdo kush e kapshme. Dialektizmat e veri-lindjes së Shqipërisë përdorin edhe sot bashtingëllore grykore, apo grykore-hundore. Biles dhe t-ën e nxjerrin shumë si grykore, duke i bashkëngjitur një ç të lehtë. Nuk po flasim për r-ën pastaj, të cilën e nxjerrin nga gryka (siç e hasim dhe në Gjermani sot). Edhe disa zona të mesme e të jugut të Shqipërisë kanë herë-herë grykore të lehta, por shumë më pak dhe rrallë se veriu.

Na ngelet tani të sqarojmë: përse vjen emri pas mbiemrit, dhe jo si në shqipen e sotme. Formën e mbiemrit para emrit e gjejmë si në rusisht : balshoj Teater, ashtu edhe në gjermanishten e sotme: weisse Hand, schwarzes Ding, etc., (dorë e bardhë, gjë/send e zezë, etj). Pra në këto vende fushore, ku kombe me gjuhë të ndryshme janë përzier me njëri-tjetrin dhe, për tu marrë vesh e kanë thjeshtëzuar gjuhën e gjetur. A nuk është dialektike, që edhe në vendin ku dikur mendohet të jetë folur shqipja (Ballkani jugor + Azi e vogël), të vinin grupe nga kombe të tjerë orientale, e si të tillë, edhe më fetarë (siç thotë edhe A.Kola) se sa shqipfolësi, e që muarën gjuhën e këtij të fundit, duke e thjeshtëzuar, natyrisht ? Dhe, kur donin të cilësonin diçka jo të mirë (për këta popuj, si atëhere edhe sot, diçka e mirë kuptohet kryesisht nga ana fetare), përdorën gjuhën e gjetur shqipe, por në formë të thjeshtuar. Pra nuk i thanë : e re e zez, por i thanë: erezia. Në përgjithësi, si orientalë e fetarë dallohen popujt semitë, që flasin me shumë grykore. Kështu h-ja është shtuar ose theksuar më fort nga ata.

Një hipotezë e bashkëngjitëshme është edhe se në shqip kemi fjalën errësirë (errësir, errësin, ersir), për oscurita -ital. Dunkelheit -gjerm., dark -angl., (pa dashur këtu shmangemi pak për të shtuar, se fjala dark apo darkë (për ë shih më lart) në shqip ka kuptimin evening -angl., Abend -gjerm., sera -it.; rrjedhimet i nxjerr gjithsejcili vetë.) Pra, për këta popuj erezia (eresia) dhe errësira, janë si sinonime, të dyja jo të mira, pra janë e njëjta gjë e keqe. Dhe ka mundësi që këtu të ketë humbur kjo fjalë kuptimin e saj konkret, duke u kthyer (kuptuar) si diçka abstrakte. Pra nga diçka e re dhe e keqe si errësira, u fol më tej në kuptimin abstrakt, që është kuptimi i ri konkret në pikpamje fetare: eresia /erezia; me apo pa grykore të theksuar : herezia.

Duke ditur se në shqip me re kuptojme cloud –angl., Wolke –gjerm., nuvola –ital., pra retë në qiell (re, singular dhe plural, trajta e pashquar, reja, por tek disa edhe rea,-singul.e shquar; retë, -plural, e shquar), dhe duke ditur se reja e zez (die dunkle Wolke, die schwarze Wolke –gjerm., la nuvola nera –ital.) na e pakëson dritën, pra e shton errësirën (apo: erësirën), bëjmë lidhjen dhe varësinë e këtyre fjalëve ; që fjala errësirë (edhe: erësirë shqiptohet) rrjedh nga reja e zezë, nga re zeza. Në Shqipëri dëgjon për të zezën edhe e zesa; rrallë edhe e seza. Pra s-ja është forcuar në z, dhe z duhet të jetë zbutur në s.

Faktorët e zbutjes, ashpërsimit, evolimit, ndryshimit të gjuhës janë nga më të ndryshmet, por më i padëshirueshmi për një nacionalist është përzierja e popujve; ndonëse dialektikisht, dy popuj përzien rishtas pasi dikur i kanë përkitur të njëjtit trung. Këtu si rastësisht, duke përmendur retë në qiell, donim të tregonim vjetërsinë e gjuhës shqipe, si një nga gjuhët që e ruan akoma etnitetin e vet, dhe kjo jo aq për zgjuarsinë e shqiptarëve, jo aq për primitivitetin e tyre, jo aq për natyrën shkëmbore të vendit dhe izolimin e tyre, por kryesisht për shkak të larmisë dhe pasurisë së gjuhës shqipe në formën (mënyrën) e të folurit, (pra pa rregulla të ngurta si në gjermanishten e sotme), për shkak të elasticitetit të saj në të folur, për shkak të kohëve të shumta të foljeve (veprimit), për shkak të mënyrës figurative (metaforike) të të shprehurit, dhe në shprehjet e bukura lakonike e ato popullore të saj, që i ka me shumicë.

Për Retë në qiell dhe Perënditë «greke», kanë shkruar të tjerë. Pra nga fjala herezi-a dhe etimollogjia e saj, mësuam diçka më shum mbi gjuhën shqipe. Për prejardhjen e sera (ital.) nga erësira (alb.) nuk ka nevojë për koment, sepse dihet që popujt italikë e kanë prejardhjen kryesisht nga ballkani dhe europa verilindore, më pak pastaj nga Afrika veriore. Budadallëqet që na thuheshin në shkollë, se shqipja ka huazime nga italishtja, është një teori apriori shtetërore që «respektonte sovranitetin» e vëndeve fqinjë, teori e përsëritur steriotypisht nga historianë, që nuk ma merr mendja se e besojnë dhe vetë këtë pedantizëm. Kush e njeh italishten, e ka vënë re lidhjen e saj me shqipen. Por për këtë ndoshta tjetër herë, si për engledisje. R.Th. Di. 25. 10. 2004

. ***

Kaputt: Sot të dielën më 31. 10. 2004, duke parë në TV arte, doli fjala kaputt, dhe shpjegimi i saj. Menjëherë më shkoi mëndja tek fjala shqipe: këput. Ne në shqip kuptojmë me fjalën gjermane kaputt = e prishur, e shkatërruar. Në fjalor shikoj që është edhe i thyer, i këputur. Në fjalorin gjerm.- angl. shikoj broken. Në italisht rotto (i prishur, i shkatërruar, -shq.), në fjalor është edhe guasto (i prishur, i kalbur, me difekt, -shq.). Fjala shqipe këput është në gjermanisht abreissen. Kjo fjalë e gjermanishtes nuk ka kuptimin vetëm e të këputurit e diçkaje, por edhe të heqjes, shkëputjes, zhvatjes, shëmbjes.

Kuptimet e njëjta të shumë fjalëve në të dy gjuhët dihen, dhe nuk besoj që «zbulimi» i sotëm të jetë i panjohur. Tek bënim garë me njëri-tjetrin këtu në Gjermani ne shqiptarët, se kush gjente më shumë fjalë të njëjta në të dyja gjuhët, është përmendur edhe fjala gjermane kaputt me të përngjashmen e saj në shqip këput. Kjo lloj sëmundje për të bërë krahasim fjalësh, është tipike për çdo të huaj që ka vajtur në një tjetër vend.

Gjëja që bie në sy në këtë rast, është se në shqip me këput –infinitiv (pa kohë), kuptojmë të këputurit e një luleje. Ashtu edhe në vetvetore (reflektiv) bën me u këput. U këputa dhe gjë s’fitova! Në disa zona të Shqipërisë së mesme, shkronja ë shqiptohet tek kjo fjalë si e përzier me a (æ), por jo a e theksuar; me një fjale tek rreth 40% si a dhe rreth 60% si ë. Por sidoqoftë, në çdo lloj dialekti, fjala këput në shqip ka një lloj kuptimi (veprimi), -të këputurit e diçkaje në mes, në majë, apo në fund, (pak rëndësi ka). Fjala korresponduese në gjermanisht abreissen ka kuptime të ndryshme. Po të kemi parasysh se njeriu i lashtë ka këputur degë pemësh, gratë kanë këputur lule për ti vënë në kokë, është llogjike që ai të ketë përdorur një fjalë për këtë veprim. Dhe më llogjike është, që fjala ti përngjajë zhurmës së krijuar, -onomatike (onomatope).

Kur këputim lulen bën: kup, këp. Po të këputim një degë peme do bëjë: kërc, krak. Fjala këput, (përdoret dhe këpus), i afrohet, -ndonëse jo aq sa do të dëshironim- zhurmës së veprimit. Ndërsa tek gjermanët e sotëm abreisen është shumë-veprimshe. Ndaj do të konkludonim, se fjala e tyre kaputt, që ka kuptimin e diçkaje të shkatërruar, të këputur, të prishur (nga ana fizike, -një paisje p.sh., dhe nga ana kimike, -një ushqim bie fjala) etj., alles ist kaputt geworden = gjithshka është e prishur, pra do të konkludonim se fjala e tyre e ka prejardhjen nga fjala shqipe këput dhe jo e kundërta. Ndonëse vetë koncepti „prejardhje“ që përdora, është një shpjegim metafizik, pa të cilin ne nuk mund të bënim dot konkluzione. Sepse dialektikisht popujt përzihen me njëri-tjetrin, japin e marrin. Por sidoqoftë, tek gjuha shqipe është fillimi i kësaj fjale. Për fjalën abreissen, mund të flasim një herë tjetër.

Këtu edhe diçka tjetër. Në anglisht kishim për kaputt fjalën broken. Në shqip kemi broke uji (emërore/nominativ), një enë me një vesh, ku e kap njeriu e në të cilën u shtiem miqve ujë nëpër gota.

Nuk e di mirë nëse diku apo dikur i thuhej edhe qypit të baltës broke. Ka mundësi, sidomos apo ndoshta enës së baltës me dorezë (mbajtëse). Nga veriu (Kukës), kemi edhe bri(j) (emërore), për një enë që e mbushim me ujë në krua dhe e mbajmë në shpinë për në shtëpi. Për lidhjen e kësaj fjalë në shqip dhe në anglisht ndoshta mund të kenë të tjerë material, që e njohin më mirë leximin dhe shqiptimin e saj (se krejt ndryshe shkruhet e krejt ndryshe lexohet tek ata (!)). So. 31. 10. 2004

. ***

Llum: Me llum (emr.=nom.) në shqip kuptojmë baltën. Në Shqipëri të mesme dhe të veriut i thonë edhe lluc, -me rregullat e drejtëshkrimit: llucë. Në ndonjë krahinë të jugut i thonë edhe lerë, -në mos gaboj, nga Vlora. Sipas librave (sepse vetë nuk e kam dëgjuar), i thonë në ndonjë krahinë të veriut edhe deltinë, -ndoshta nga Kosova.

Pra me llum, lluc, lerë, kuptojmë: dheun e tokës të përzier me ujë, dhe ku ne nuk mund të kalojmë pa i bërë këpucët pis, ashtu siç janë shumë rrugëkalime sot nëpër qendra banimi në Tiranë, ku s’ka asfalt, dhe kanale të hapura ndanë tyre rrinë për muaj e vite të tëre pa u mbyllur. Kështu ne themi p.sh. : -Ah, mik i dashur, nuk do të vij më këtu tek ty, se kjo rruga juaj vetëm llum e baltë ka !

Ndryshimi midis llumit dhe baltës (dhan.=dat.), është se me të parën ne kuptojmë vetëm atë materialin që na bën pis e na fëlliq, apo që na pengon të kalojmë, ndërsa me të dytën kuptojmë si materialin në rastin e parë, por edhe materialin që na shërben për të bërë qypa, vazo, e të tjera enë prej balte. Përveç kësaj me llum (lluc) kuptojmë një material me të ujshëm se balta, në mos gaboj.

Tani me llum, (duke parë fjalorin) në anglisht i thonë : mud. Në gjerm. i thonë: Schlamm. Dhe në italisht: fango.

Duke dëgjuar zhurmën që bën këmba e njeriut kur ecën në llum, (lluc, mud, Schlamm, fango), dhe duke e tonizuar me gojë këtë zhurmë, na del afërsisht : llum-llum-llum-lluc-lluc. Pra kjo fjalë është onomatope, si e tillë më e vjetër se simotrat të të njëjtit kuptim në tre gjuhët e mësipërme. Por ajo që na intereson këtu është: kjo është më e vjetër se fjala gjermane Lump=maskara, qelbanik, pisanjos, i fëlliqur, prej nga vjen edhe Lumpenproletariat, të cilën e përdorte edhe Marksi. Këto fjalë gjermane e kanë prejardhjen nga llum.

P.S. Ideja e prejardhjes së fjalës gjermane Lump dhe e derivateve të saj prej fjalës shqipe llum, më ka lindur aty në fillim të viteve tetëdhjetë, tek lexoja Marksin ku fliste mes të tjerash për lumpenproletariatin. Besoj se kushdo që e ka hasur këtë fjalë në shkollë, në orën e marksizmit, historisë, apo në libra të tjerë, duhet ta ketë venë re ndërlidhjen e tyre, prandaj duhet thënë se tek fjala llum nuk kemi thënë ndonjë gjë aq të re.

Diçka jo të këndshme tani për lexuesin ku i kërkojmë më parë falje. Në shqipe kemi fjalën vulgare dhe banale mut, (gjerm. –Scheiße, ital. –merde), e cila duket se në shqiptim (tonizim) ka ngjashmëri me fjalën anleze mud, -shqiptimin e saj nuk e di, por nga materiali ato nuk janë shumë larg.

Tash, prej pak ditësh, kemi edhe tre vëllime të Etimologjisë së Eqerem Çabejt, por fatkeqësisht jo vëllimin me shkronjën ll , ku mund të shikonim studimin dhe vlerësimin e tij për fjalën llum; kjo vepër duket se nuk ka dalë akoma. Mo. 22. 11. 2004

. ***

Kanun: Mbrëmë, të mërkurën, 24.11.2004 «patrioti» K.D. telefonoi dhe më pyeti për kanoinie… Për kë e ke fjalën, i thashë, për kanionet kishtare apo si quhen, të cilat i kemi bërë në shkollë? Po, tha, shiko që ka ngjashmëri me kanunin, pra është shqip, panvarësisht se ka zëra që kanun duhet të vijë nga sllavishtja. Ia ktheva se fjala kanun nuk na thotë asgjë në vetvete; për të gjetur prejardhjen e saj duhet parë më thellë. Duke e vrarë pak sekonda mendjen, (shyqyr zotit që telefoni këtu në Gjermani nuk është dhe aq i shtrenjtë sa ta mbash hapur edhe pa folur), shpjegova se duhet të ketë lidhje me fjalën kan. Ata kan të drejt. Pra njeriu i lashtë në konfliktet që ka patur për punën e një guri të mprehtë p.sh., apo një rripi toke, ose një kafshe të vrarë etj., ka thënë: kan, ata kan. Pra kjo u përket atyre.

Ose ka thënë, vazhdoi K.D. : kam un. –Kjo është edhe më afër, iu përgjigja. Ndonëse, tani një ditë më vonë, e tërheq mbrapsh komplimentin e dhënë, për faktin se, nëse njeriu ka thënë: kam un, kjo fjalë nuk do të mbetej si abstraksion i një veprimi të caktuar, siç është ndarja, aq më tepër ndarja e diçkaje me drejtësi. Por nëse njeriu ka thënë: ka ai, kan ata, pra nëse ky njeri i lashtë i ka dhënë të drejtë tjetrit, atëhere është shumë e mundur që kjo folje të ketë formuar abstraksionin e caktuar të ndarjes me drejtësi, të dhënies të së drejtës. Pra nuk duhet të hutohemi nga pjesëza (nuk po e quaj hëpërhë prapashtesë) un. Këtu mund të ngremë vetëm hipotezën, që kemi të bëjmë me ka dhe nun, apo kan dhe un. (Për lidhjen që mund të ketë folja ndihmëse shqipe ka, kanë, me foljen në gjermanisht kann=mundet, do bëjmë fjalë tjetër herë, meqë këtu do të hapeshim në një pikë historie tepër të gjërë, ku nuk është vendi tani.)

Ç’është nun dhe nga vjen? Në gjermanisht ka bën hat, (er hat=ai ka), dhe nun është tani, tash, tashti. Në fjalorin etimologjik të Prof. Eqeremit gjejmë për nun, midis të tjerave, që është tek Budi: rrëfyes, confesor, pra një njeri që rrëfehet, që pohon mëkatet e tij.

Por së fundi mund të merret edhe kan+un. Pra un si një prapashtesë formuese e këtij abstraksioni. Dhe nëse kjo hipotezë e imja e prejardhjes nga kan, (ata kanë të drejtë), ngelet e vetme, pra nëse persishtja e sotme dhe semitishtja e sotme nuk e shpjegojnë se nga e kanë ata fjalën kanun, -pasi nga Afganistani deri në Turqi dhe Afrikën Veriore përdoret kanun për ligj, zakon, rregull, siç edhe në shqip-, atëhere duhet thënë se kjo fjalë e ka prejardhjen nga folja shqipe: ka, kan; -me rregullat e sotëm gramatikore: ka(ai), kanë (ata).

Shtesë pak më vonë: Duke u nisur nga pasazhi tek Budi për fjalën nun, K.D. është i mendimit se kanun vjen nga : ka nun, pra ka rrëfyes, ka pohues, pranim, njohje. Ky shpjegim dhe plotësim duket edhe më bindës nga ç’ka thashë unë më lart; këtu ngelet vetëm për tu vërtetuar vjetërsia e fjalës nun, e cila daton qysh tek latinët, (Çabej, Fjalorët Lat- shq., etj), e për të cilën duhet gërmuar akoma, sepse kjo fjalë duhet të jetë shumë më e vjetër, nëse vërtet formon së bashku me ka, kan, abstraksionin e ndarjes së drejtë, të bërë ligj, e që e shpreh fjala kanun. Do. 24. 11. 2004

Shtesë e mëvonshme: Nun nga jugu i thonë edhe atij që do i presi flokët i pari fëmijës. Ky veprim ka patur dikur një kuptim më të madh se ka sot.

. ***

Duke i qëndruar akoma besnik stacionit arte, por edhe stacioneve të tjera si Phonix apo 3Sat, që japin emisione historike, gjeografike etj, nuk po le pa përmendur edhe emisionin mbi Tempullin e Delfit, emision i përsëritur disa herë. Në këtë tempull njerzit venin të mësonin fatin mbi të ardhmen, dhe përgjigjen për këtë e merrnin nga priftëresha Pitia. Ata shkonin dhe bënin pyetje (pietie –dial.jug.) tek priftëresha Pitia, të cilën nuk e shihnin, dhe duke i marrë përgjigjet nga disa priftërinj që i shërbenin asaj aty. Pyetja (pietja, pjetia, pietija, pietia, pitia, pitja, pitija, -substantiv, singular, e shquar, dial. jugor) bëhej me gojë ose me shkrim, dhe Pitia jepte përgjigje nëpërmjet disa shenjave, të cilat dinin ti lexonin vetëm priftërinjtë. Dhe kjo priftëreshë, po kështu quhej, si treqind vjet para krishtit, ashtu edhe dy-tre qind vjet pas Krishtit, kur ky tempull u la pas dore për shkak të fesë së re, kristianizmit. Pra, ky emër simbolik i saj, Pitia, nuk është ashtu kot, por : u e ti do kemë udh të nes(ë)re, të vem në tempële, të bënëm ni pitie. Dhe si emër në trajtën e shquar njëjës, bën: –pitia ime ëst(ë) kjo: …

Se kur e ka marrë priftëresha këtë emër simbolik, apo nëse vërtet ka ekzistuar një priftëreshë aty, apo përse priftëreshë dhe jo prift, ç’lidhje ka kjo me besime më të vjetra, etj., ky është një problem që duhet studiuar dhe sqaruar me sa ka mundësi. Si fillim ka rëndësi që gjuha shqipe shpjegon edhe këtë rast të Greqisë së vjetër, (jo të lashtë), -jo thjesht nga komplekse inferioriteti, sepse e kemi thënë qysh në fillim, se historia as ka të bëjë dhe as duhet të ketë të bëjë me atdhedashurinë (patriotizmin), por duke e ditur se shqipja është folur në këtë kohë aty, ecim më tej në zbulimin e ligjësive të gjuhësisë (ndryshimin dhe evolimin e saj në kohë dhe hapsirë p.sh.), sqarojmë më tej historinë e popullit shqiptar, por edhe atij grek, qartësojmë dhe më mitet dhe besimet e vjetra, shohim përzierjen e dy popujve dhe kulturave, pak apo aspak të ngjashme, pasurojmë dijen dhe kulturën e shoqërisë në përgjithësi, etj.

Tek A.Kola, në dy librat e tij të përkthyer shqip, nuk përmendet Pitia, por ndoshta përmendet diku tjetër, apo nga dikush tjetër. Nuk jam i sigurtë, por më duket se shumë vite të shkuara kam lexuar diku, (ndoshta tek “Studime Historike”), për Pitia-n, -nësë është kështu do t’më vinte mirë pasi «zbulimi» im më duket me të vërtetë i vonë.

. ***
Do të thoja diçka në formë hipoteze edhe për Dionizin, këtë hyj të vonë, siç e quajnë. Dionizi ishte hyu i verës, qejfit dhe haresë. Shpjegim për ’të ka dhënë edhe A.Kola tek “Gjuha e perëndive”.

Nuk e di, por sepse kjo fjalë prapë i afrohet dialektit të jugut, sidomos atij çam : di nuse. Kjo di nuse (dy nuse), nuk është thjesht vetëm një definicion, por tek shqiptarët, e sidomos ata të jugut, është një shprehje popullore, një këngë, një përcaktim qejfi, një shaka, një dëshirë, është pra një simbol i një atmosfere tepër të gëzuar, pra sikur të kesh dy nuse, (eh, … t’mos dalim nga historia). Kur bëhej vera e parë dhe do pihej, fillonte kënga e hareja : e di, o nuse do të marr, të bëj qejf e të dehem o, … etj. Dhe ka mundësi që pikërisht ndonjë këngë, (ndoshta edhe disa), të kenë qenë të veçanta për kësij rastesh, ku fjalët e para janë të kapshme për veshin e atij që nuk e njihte, apo pak e njihte këtë dialekt, ose të atyre që ishin të ardhur më të rinj në këtë vend dhe nuk e njihnin këtë gjuhë dhe aq mirë.

Kjo është një mundësi, -më e madhja, kur ka ardhje dhe përzierje kulturash deri diku të ngjashme. Por, një mundësi (më e vogël) për ngritjen në simbol apo altar perëndie të një fjale vëndase, ka edhe kur nuk ka për një kohë të gjatë përzierje kulturash dhe popujsh. Njeriu i lashtë, duke dashur të plotësojë Panteonin e perëndive të jetës së tij, i vesh asaj perëndie të caktuar, sipas veprimit dhe kujdesit që ajo ka, një fjalë të përngjashme me veprimin apo objektin që është në lojë.

Kështu, ky shpjegim për hyun e vonët Dionisin (ndoshta nuk është dhe aq i vontë), ngelet hëpërhë hipotezë, duke iu ruajtur kështu manisë së shpjegimit, (apo qoftë edhe akuzës për këtë mani), se të gjitha perënditë e lashta e të vjetra janë vetëm të fjalorit shqip.

Prandaj edhe për fjalën Afrik (kontinenti) dhe barazimin (zbërthimin) e saj me afër + ik, kam rezerva; edhe si hipotezë nuk e di sa mund ta justifikojë veten. Megjithëse duke patur parasysh, se një ndajfolje vendi (afër) dhe një mënyrë urdhërore e një folje (ik), kanë pak gjasë të ndryshojnë strukturën e tyre për mijra vjet, (kjo ik dikur ka qenë edhe kohë e tashme për vetën e tretë njejës, e pse jo edhe shumës: ata ik, ose ata iki), si dhe, duke patur parasysh, se për shkak të të ftohtit popullsia banonte kryesisht rreth mesdheut para 10-11 mijë vjetëve, (në qendër dhe veri të Europës, më pak), atëhere mund ti japim hipotezës së mësipërme (afër+ik) edhe disa përqindje më tepër mundësie propabiliteti, por gjithnjë nën kushtin që të gjënden gjurmët e shqipes në ishujt e sotëm të Greqisë, pse jo, edhe nga Palestina në gadishullin e vogël aziatik (Turqin e sotme), -këtu kërkimet vazhdojnë.

Përndryshe, edhe për ishullin Bora-Bora, në ishujt përtej Indonezisë, do të thuhej se e kishte prejardhjen e emrit nga gjuha jonë, sepse ngjashmëria me fjalën shqipe bora është100%. Mirpo kjo, për mendimin tim, nuk është më shumë se një rastësi ngjashmërie.

Nëpërmjet një emisioni televiziv, të cilin e kam inçizuar dhe në kasetë dhe i cili bën fjalë për Rrugën e Mëndafshit nëpër Azinë qëndrore (Turkmekistan, Uzbekistan, Taxhikistan etj.) në Samarkand, kryeqytetin e Uzbekistanit, ndodhet xhamia më e bukur e atij shteti, dhe që quhet Guri i mir. Pra nuk i thonë Gur mir, as guro miro, as mirgur, por i thonë siç do të thuhej nga çdo shqiptar i sotëm: guri i mir(ë). Kjo ngjashmëri e madhe, të bën të besosh, se kjo xhami do të jetë projektuar dhe ndërtuar, ose donatuar (paradhënësi), apo urdhëruar për tu ndërtuar, nga ndonjë shqiptar. Pra këtu nuk duhet të irritohemi për të kërkuar shqiptarët në Uzbekistan, ndonëse fjalë të ngjashme në të dy vendet, mund të gjesh, -sidomos nga ato që quhen me prejardhje arabe, pra semite.

Për ta mbyllur këtë shkrim, po kthehemi edhe një herë në Greqinë e vjetër, për t’mos lënë jashtë programit edhe Prokustin. Ky torturues e shtrinte të ftuarin (mikun) në krevartin e tij dhe, pasi e lidhte mirë, shihte nëse tjetri ishte më i gjatë se krevarti i tij, apo më i shkurtër. Në rastin e parë ia zgjaste këmbët me dara (apo manikota) dhe, në rastin e dytë, ia priste ato në kufirin ku mbaronte krevarti i tij. Miku shpëtonte vetëm nëse ishte i gjatë fiks sa krevarti i Prokustit (apo dhe: Prokrustit); -të gjithë e kujtojmë atë nga shkolla.

Gjërë e gjatë këtij matematikani «kriminel», do i kthehemi ndoshta tjetër herë, tani do bëjmë pak etimologji mbi emrin e tij. Pro kushtit apo pro kursit të tij duhej të ishte miku, ndryshe nuk i përshtatej shtratit të tij dhe, si i tillë, ose do të shkurtohej tek këmbët me sharrë druri, ose do të zgjatej me manikota mekanike. Këto ishin mjetet e atëhershme…

Po pse, me tërë mend, lexues i dashur, beson se Prokusti i priste këmbët miqëve të tij?!? Jo ore, ai ishte thjesht një teknik (gjeometer+matematicien), dhe predikonte formulat e tij mbi përshtatjen e objektit në masë dhe peshë në vendin e qëndrimit. Ai nuk të lejonte të bëje gabime në formulat e tij, ndryshe ajo skluptura nuk do të hynte apo qëndronte mbi bazamentin e saj në sallën e bibliotekës p.sh., apo ato librat (pergamentet prej papirusi) nuk do të gjenin vëndin e tyre në raftet e ngrejtura enkas për ’to, apo vetë raftet në kthinat e tyre do të krijonin probleme po të mos ishin në masën e duhur, apo ato armët rezervë të ushtrisë dhe gjithë paisjet e tjera duheshin llogaritur për një vend sa më të vogël, ndryshe kjo gjë sillte probleme që mund të kushtonin edhe jetën e ushtarëve, etj, etj, parapërllogaritje masash. Pra, ky profesor «kriminel», nuk quhesh kot Prokurst, Prokust.

Qysh në moshën e shkollës seç kisha një parandjenjë, që ky «kriminel» kishte diçka me shqipen dhe me mua, pasi dhe unë mundohem që para se ta filloj një punë, duhet ta përllogaris dhe planifikoj mirë. (Për Prokustin shih: „Shkenca dhe Jeta“, 1970, e tjera vite.) Jan.2005

. ***

Që nuk do të linim edhe filozofin më të madh të të gjitha kohrave jashtë këtij shkrimi, është mëse e qartë. Po kush është ky more?!. Duhet të jetë Sokrati, siç mësohet në të gjitha shkollat dhe librat e ndryshëm, kudo në botë!?. Kush tha?!. Pyesni popullin e thjeshtë të jugut shqiptar p.sh., por edhe shumë nga veriu. Pyesni njerëz që janë thuajse analfabetë, që nuk dinë të kenë lexuar një libër, njerëz që nuk u është folur për filozofinë në shkollë, pyesni (besoj unë) edhe në Greqi njerëz të thjeshtë fshatarë. Të gjithë do ju thonë një emër, një emër që nuk ma merr mëndja se hyn në të gjitha enciklopeditë kryesore të botës, një emër që nuk mësohet në shkolla, një emër filozofi, që shumë rrallë mund të përmendet në ndonjë libër filozofie, dhe ky emër është Diogjen (Dhiogjen, -dial. jug +grek).

Diogjenit nuk i dihet saktë koha e lindjes, panvarësisht se sipas të thënave që na kanë transmetuar prindërit dhe gjyshërit tanë, Diogjeni «u përplas» me Aleksandrin e Madh, kur ky i fundit donte ti dhuronte diçka filozofit të dëgjuar, diçka që sipas Diogjenit nuk mund ti dhurohej, përveç se duke lëvizur nga vëndi, Aleksandri ti lëshonte atij dritën e diellit. Historisë me Aleksandrin unë i rashë shkurt, duke dashur ti bashkohem këtu opinionin të mjaft të tjerëve, se njerëzve të shquar, apo krejt ireale, pra të krijuar nga fantazia popullore, si Nastradini p.sh., u bashkëngjiten shpesh personazhe historike të sferës së lartë si mbretër, princër, etj, si dhe ngjarje që u përkasin periudhave të ndryshme historike. Pra Diogjeni, edhe nëse vërtet ka ekzistuar, -unë besoj se në kohët e lashta ka patur shumë Diogjenë-, ashtu endacak dhe asket, atij i vishen ngjarje nga më të ndryshmet, ku duhet të tregohet zgjuarsia e tij. Dhe vetë historia e mësipërme, është tepër simbolike dhe ka një kuptim të madh.

Dhe, këto ngjarje me kuptim dhe simbolike i ndodhin –kuptohet– një njeriu që di dhe gjen, pra: sapera e trova -ital., er weiss und er findet, -gjerm. Pra Diogjeni është një njeri i zgjuar që di shumë dhe i gjen përgjigjet. Ai me mprehtësinë e tij u përgjigjet situatave të ndryshme e të ndërlikuara, si p.sh. asaj me prostitutën e pasur, ku edhe kjo histori e zakonshme vulgare, i është veshur atij.

Edhe ajo o-ja në mes nuk na huton fare sepse kur duam t’ia bëjmë atij tjetrit të qartë, ndoshta me pak të bërtitur, për zgjuarsinë e personit në fjalë, i themi: di o, gjen, ose: di o, dhe gjen, sepse është i zgjuar ai. Kjo o-ja në mes është sot pak arkaike, zhargonale dhe pak e përdorshme; më letrare është: di e gjen …

Dhe diçka për tu mahnitur këtu është një krahasim në fjalët e shqipes, që tregon se kjo fjalë, kjo folje, ky abstragim: me dit, me ditur, me ditun (verb infinitiv), unë di, ti di/din, ai di/din, ne dijm–ë, ju dini, ata dinë/dijn-ë, apo të diturit e diçkaje, dija (subst.) në përgjithësi, pra kjo fjalë me rrënjë-trungun (jo vetëm thjesht rrënja) di, është po aq e lashtë dhe e pandryshuar deri në ditët e sotme, sa kur ai njeriu i lashtë pati nevojë dhe filloi ta definicoj, ta abstragoj, ta dalloj këtë veti që kishte lidhje me dijen, me të diturit e diçkaje, dhe edhe filloi ta përdorë. Po nga e nxorri këtë fjalë ai. Këtë fjalë ai nuk kishte nevojë ta krijonte të re, as të shtërzohej për ’të. Kur dikush dinte diçka që të tjerët nuk e dinin dhe ua tregonte këtë atyre, ai njeri e shihte këtë në mëndjen e vet dhe mundohesh t’ua zbulonte edhe këtyre të tjerëve, ashtu siç edhe dita u zbulonte, u shfaqte, u tregonte atyre gjithshka, nata i mbante të errta, të papara. Dhe vetë definicioni i dit–ës nuk ishte diçka e re, por rridhte nga dielli, objekt ky që e ka këtë definicion në kohë që nuk mbahen mënd (tek A.Kola –Arvanitasit, ka lidhje me sankritishten e lashtë; ndoshta mund të jetë edhe tek P.Zheji në Fjalorin sankrit-shqip, që nuk e kam në këtë moment në dorë.) Pra nga dielli, kemi dit–ën, dhe pastaj kemi dijen.

Shkurt: ai di, siç edhe dita që na i qartëson gjërat me dritën e saj. Pra rrënja e këtyre të dyjave duket që është e njëjtë, dhe kështu vërtetohet se kjo fjalë (folje+ abstraksion) di (me dit, me ditun), është po aq e vjetër sa kur ai njeriu i lashtë e ka krahasuar dijen me ditën.

Duke shpresuar të mos jemi të parët në këtë konstatim, të vazhdojmë të dimë e të gjejmë më shumë pasuri të gjuhës tonë, me aq sa na lejon koha, -kjo prerëse dhe njëhkohësisht melhelm i jetës së njeriut. Mars 2005

. ***

Do të ishte mëkat të linim pa përmendur edhe Arkimedin e famshëm të Sirakuzës së Siçelisë, i cili tek po bënte në rërë ekuacionet e tij algjebrike i duhej ti jepte llogari ushtarit pushtues romak, që sapo kishte mbritur pranë tij, dhe i cili nuk duhej ta njihte shkencëtarin e madh tek i kërkonte informata, ndërsa Arkimedi tërësisht i përqëndruar në ekuacionin e tij, i pa interesuar ndërkohë për konfliktin e Romës me aleaten e Kartagjenës (qytetin e tij), bërtiste i gëzuar: Eureka, Eureka deri sa shpata e injorantit pushtues ia preu frymën në mes duke e lënë të vdekur në vend.

Çdo nxënës shkolle në Europë e di historinë nga shkolla. Po kështu edhe unë. Dhe gjithnjë vrisja mëndjen se ç’fjalë e shqipes ishte kjo, sepse nga tingëllimi fonetik (shpresoj të mos kemi bërë këtu tautollogji), kjo fjalë më dukej shqip. Mirpo vetëm së fundi, pas shumë vjetësh, pasi lexova dy libra që i kisha blerë qysh me 2002, por lexuar në fund të 2004 (Enigma, të Robert d’Angely dhe Arvanitasit të A.Kola) ku thuhet se greqishtja e vjetër ka ngjashmëri me gjuhën tonë të veriut, më shkoi mendja se Eureka nuk duhet të jetë gjë tjetër veçse e reka (e gjeta), që përdoret në veri të Shq.

Për vetë emrin e këtij shkencëtari të nderuar të kohës së vjetër, sikur kam lexuar diku. Meqë vendi ynë i shkrimit këtu mbaroi, e lemë analizën tonë për tjetër herë, siç edhe për shumë emra dhe fjalë të tjera. Mars 2005

Vargje: 1985 – 2005

Dhjetor 1989

Njeriut

Njeriu

Lashë…

Sa …

Omer Khajami

Më fisniku

Na e dashkan demokracinë …

Demokracia e re

Përherë në dallgë

Dritë e qiriut

Shqipëtari

Ç’po na shitet

Teilen mit: